Ένα κορίτσι του 5ου π.Χ. αι. επέστρεψε στο Μαντείο των Δελφών!

«Μύρτις: Πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν»

Εφημερίς ΄΄ΦΩΚΙΣ΄΄- 25 Ιουνίου 2012, Αρ. Φυλ. 2006

Η Ι΄ΕΠΚΑ παρουσίασε την επιτυχημένη έκθεση «Μύρτις: Πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν» στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών, με την ευγενική προσφορά του ορθοδοντικού, Επίκουρου Καθηγητή Μανώλη Ι. Παπαγρηγοράκη και του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η έκθεση αναφέρεται σε μία από τις πιο δραματικές περιόδους  της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας, της πτώσης  της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και της τραγωδίας του Πελοποννησιακού πολέμου, και όπως είναι γνωστό έχει παρουσιαστεί σε πολλά Ελληνικά μουσεία αλλά και στο εξωτερικό προσελκύοντας το ενδιαφέρον του κοινού λόγω κυρίως της διεπιστημονικότητάς της.

Η Έκθεση άνοιξε τις πύλες της, την Κυριακή 24 Ιουνίου 2012, στον κατάμεστο προαύλιο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Δελφών με τη συμμετοχή της μικτής χορωδίας Λιβαδειάς, με μαέστρο τον DEODOR KABACKHIEV και σολίστ την Κατερίνα Μπότση.
Ένα ταξίδι μουσικής, απολαύσαμε με έργα για την ειρήνη του Θεοδωράκη, Χατζηδάκη και άλλων. Οι φωνές τους και οι ψυχές μας σ’ ένα τραγούδι, μια απέραντη θάλασσα ηχητικής γαλήνης και αρμονίας που μας υπενθύμισε ότι υπάρχει ακόμα η Ελλάδα της Δημιουργίας, της Προσφοράς, της Ελπίδας και μας παρότρυνε στο ΄΄μη λησμονάτε τη χώρα μου΄΄. Η ακούραστη και πάντα φιλόξενη Προϊσταμένη της Ι΄ΕΠΚΑ κ. Νάνσυ Ψάλτη, αναπτύσσει πολλαπλή δραστηριότητα όλο αυτό το διάστημα και παρουσιάζει σημαντικό έργο Πολιτισμού μέσα στην πνευματικά στεγνή εποχή μας οδηγώντας μας στην πνευματική αφύπνιση. Παρουσιάζοντας την Έκθεση αναφέρει «δίνετε η ευκαιρία στους επισκέπτες και τους φίλους του Μουσείου Δελφών να έλθουν σε επαφή με τον διεπιστημονικό χαρακτήρα της Αρχαιολογίας και παράλληλα να κατανοήσουν τη σημασία της διάσωσης και της διατήρησης της Ιστορικής μνήμης.
Χαρακτηριστικά τονίζει ότι η έλευση της Μύρτιδος στους Δελφούς γίνεται σε μια από τις πιο κρίσιμες περιόδους της σύγχρονης Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Ο ερχομός της αποτελεί μια ηχηρή διακήρυξη του δικαιώματος των παιδιών και των αδύναμων όλης της Γης στην Αυτοδιάθεση, τη Δικαιοσύνη, την Ειρήνη και την Ευημερία. Το πρόσωπό της η φωνή μας, το ταξίδι της η προσευχή μας στην Ελπίδα….».

Με τη σειρά του ο Επίκουρος Καθηγητής Ορθοδοντικής του Παν/μίου Αθηνών Μανώλης Παπαγρηγοράκης μίλησε για το ταξίδι της μικρής κόρης των Αθηνών και τον ερχομό της σ’ένα απ’τα σημαντικότερα Μουσεία της χώρας μας, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών…«θεοπρόπος» κι εκείνη στο Μαντείο των Δελφών.Μοιράστηκε το πάθος του και μας καθήλωσε με την επιστημονική ανάπλαση του προσώπου της Μύρτιδος, από το σκελετικό υλικό (κρανίο) που βρέθηκε στον ομαδικό τάφο του Κεραμεικού, μέχρι το χρώμα των μαλλιών της (που από αρχικά καστανό, ΄΄βγήκε΄΄ κοκκινωπό).

Ο Καθηγητής κ. Παπαγρηγοράκης γνωστοποίησε το ενδιαφέρον του για τις αναπλάσεις προσώπων, τόσο για τα κρανία που βρέθηκαν σε ανασκαφές στην περιοχή της Αρχαίας Κίρρας όσο και για τα κρανία του Αρχαιολογικού Μουσείου της Άμφισσας,  στο Δήμαρχο Δελφών. Ο κ. Φουσέκης δεσμεύτηκε να βρει χρηματοδότη και να συνεχιστεί έτσι η άψογη συνεργασία μας με τον καθηγητή, ο οποίος θα προσφέρει σ’ένα παιδί από τη Φωκίδα δωρεάν ορθοδοντική θεραπεία.      

Σύντομο ιστορικό

«Περί το 430 π.Χ. λοιμός ενέσκηψε αιφνιδίως εις την πόλιν των Αθηνών…και νεκροί έκειντο εν ταις οδοίς…έθαπτον δε ως έκαστος εδύνατο» (Θουκυδίδης, Ιστορία) 150 άνδρες, γυναίκες και παιδιά θάβονται βιαστικά σε ένα κοινό τάφο στον Κεραμεικό.

Το 1994-95, στη διάρκεια των έργων για την κατασκευή του σταθμού του Κεραμεικού του ΜΕΤΡΟ της Αθήνας ανασκάπτεται ο κοινός τάφος με τα θύματα του λοιμού, ανάμεσά τους και ένα εντεκάχρονο κορίτσι, η Μύρτις.
Σήμερα, η Μύρτις έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τους πολίτες του 21ου αιώνα… Το 1994-1995, στη διάρκεια των εργασιών της εταιρείας Αττικό ΜΕΤΡΟ για την κατασκευή του νέου υπόγειου σιδηροδρόμου της Αθήνας, βρέθηκε στην περιοχή του Κεραμεικού ο χώρος όπου ήταν γνωστό πως υπήρχε το νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας. Η αρχαιολογική ανασκαφή έφερε στο φως έναν ομαδικό τάφο με σκελετικό υλικό από την ταφή περίπου 150 ανθρώπων, ενηλίκων και παιδιών, χρονολογήθηκε δε με την αξιολόγηση των αρχαιολογικών ευρημάτων στην εποχή του Λοιμού των Αθηνών, δηλαδή μεταξύ του 430 και του 426 π.Χ.
Έτσι ξεκίνησε η μελέτη του σκελετικού υλικού με σύγχρονες εργαστηριακές μεθόδους DNA, προκειμένου να προσδιοριστεί ο αιτιολογικός παράγοντας της φονικής ασθένειας. Για τη διερεύνηση του υπεύθυνου παθογόνου η ιατρική-οδοντιατρική ομάδα χρησιμοποίησε τον πολφό τριών άθικτων δοντιών από τρία τυχαία επιλεγμένα κρανία, όπου ανιχνεύτηκαν ίχνη του μικροβιακού παράγοντα. Οι επιστήμονες εντόπισαν το βακτήριο Salmonella enterica serovar Typhi.
Ανάμεσα στα οστά του ομαδικού τάφου υπήρχε το κρανίο ενός κοριτσιού 11 περίπου χρόνων, στο οποίο δόθηκε το όνομα Μύρτις. Το διατηρούσε ένα σημαντικό χαρακτηριστικό παιδιού αυτής της ηλικίας, δηλαδή μέρος της νεογιλής οδοντοφυΐας συγχρόνως με τη μόνιμη. Η άριστη κατάσταση του κρανίου της Μύρτιδος γέννησε την ιδέα της ανάπλασης ενός παιδικού κεφαλιού της εποχής του Περικλή και της παρουσίασής του σε σχετική έκθεση. Γι’ αυτό το σκοπό κατασκευάστηκε ένα ακριβές αντίγραφο του κρανίου με τις πλέον σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους και εστάλη σε ειδικό εργαστήριο στη Σουηδία, απ’ όπου επέστρεψε με τη μορφή που βλέπουμε σήμερα.
Ύστερα από 2500 χρόνια η Μύρτις ζωντανεύει ξανά…στους Δελφούς!
Η εντεκάχρονη αρχαία Αθηναία Μύρτις γίνεται «Φίλη των Στόχων της Χιλιετίας» και στέλνει μέσω του ΟΗΕ ένα ηχηρό μήνυμα στην ανθρωπότηταΗ Μύρτις, ένα κορίτσι που έζησε στην Αθήνα πριν από 2500 χρόνια,
στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα στον κόσμο.

«Το όνομά μου είναι Μύρτις, ωστόσο δεν πρόκειται για το αληθινό μου όνομα! Μου το έδωσαν οι αρχαιολόγοι που ανακάλυψαν το 1994-1995 τα οστά μου μαζί με άλλους 150 σκελετούς σε έναν ομαδικό τάφο στην Αθήνα, συγκεκριμένα στην περιοχή του Κεραμεικού.

Μπορεί να μοιάζω κορίτσι του 21ου αιώνα αλλά σας διαβεβαιώνω ότι είμαι ένα εντεκάχρονο παιδί που έζησε και πέθανε στην Αθήνα τον 5ο αιώνα π.Χ. Πώς, λοιπόν, μπορεί ένα παιδί από την αρχαία Αθήνα να γίνει “Φίλος της Χιλιετίας” των Ηνωμένων Εθνών;

Οι επιστήμονες είναι σίγουροι ότι ήμουν ένα από τα θύματα του λοιμού που έπληξε την Αθήνα στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, το 430-426 π.Χ. Γνωρίζουν, επίσης, ότι αιτία του θανάτου μου ήταν ο τυφοειδής πυρετός: η αρρώστια που σκότωσε τον Αθηναίο πολιτικό, Περικλή, και περίπου το ένα τρίτο όλων των κατοίκων της πόλης εκείνη την εποχή. Λένε, επίσης, πως η επιδημία συνέβαλε στην τελική ήττα της Αθήνας από την Σπάρτη κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.
Το κρανίο μου βρέθηκε σε ασυνήθιστα καλή κατάσταση και αυτό ενέπνευσε τον καθηγητή Ορθοδοντικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μανώλη Ι. Παπαγρηγοράκη, να ξεκινήσει, σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες, την ανάπλαση του προσώπου μου. Να ’μαι, λοιπόν! Μπορείτε να δείτε το αποτέλεσμα των προσπαθειών τους στη φωτογραφία μου: είμαι σχεδόν όπως την ημέρα που πέθανα.

Ο Καθηγητής Μανώλης Ι. Παπαγρηγοράκης πίστευε ότι η “αναβίωσή” μου δεν θα έπρεπε να είναι μόνο μια ευκαιρία για να δει ο κόσμος το πρόσωπο ενός κοριτσιού που έπαιζε στους πρόποδες της Ακρόπολης όταν οι Αθηναίοι δημιουργούσαν τον Παρθενώνα, αλλά ήθελε επίσης η “επιστροφή” μου να στείλει ένα ηχηρό μήνυμα στον κόσμο και στους ηγέτες του.

Ο θάνατός μου ήταν αναπόφευκτος. Τον 5ο αιώνα π.Χ. δεν είχαμε ούτε τη γνώση ούτε τα μέσα για την καταπολέμηση θανατηφόρων ασθενειών. Όμως εσείς, οι άνθρωποι του 21ου αιώνα, δεν έχετε καμία δικαιολογία. Διαθέτετε όλα τα απαραίτητα μέσα και πόρους για να σώσετε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων, εκατομμυρίων παιδιών που όπως εγώ πεθαίνουν από αρρώστιες οι οποίες μπορούν να προληφθούν και να θεραπευτούν.
2.500 χρόνια μετά το θάνατό μου, ελπίζω ότι το μήνυμά μου θα επηρεάσει και θα εμπνεύσει περισσότερους ανθρώπους να εργαστούν και να κάνουν πραγματικότητα τους “Στόχους της Χιλιετίας της Ανάπτυξης”. Ακούστε με! Ξέρω τι λέω. Μην ξεχνάτε ότι είμαι πολύ μεγαλύτερη και ως εκ τούτου πιο σοφή από εσάς.»
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι τα κρούσματα του τυφοειδούς πυρετού παγκοσμίως κυμαίνονται μεταξύ 16 και 33 εκατομμυρίων ετησίως, με 500.000 έως 700.000 θανάτους. Σχεδόν εννέα εκατομμύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν και να θεραπευτούν.
Η έκθεση παρουσιάζεται στο αρχαιολογικό Μουσείο των Δελφών από 24 Ιουνίου 2012 έως και 30 Σεπτεμβρίου 2012. Από την 1^η Αυγούστου 2012 θα εκτεθούν στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών τα σύγχρονα έργα τέχνης που συνδέονται με την έκθεση της Μύρτιδος.

Η Μύρτις δεν βρίσκεται πια μόνο «πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν», αλλά και πρόσωπο με πρόσωπο με το μέλλον της ανθρωπότητας.
Όταν ο Πολιτισμός συναντά την Επιστήμη, το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό και επιτρέψτε μου, μοναδικό! Εμείς είδαμε την ανάπλαση του προσώπου της Μύρτιδος, νιώσαμε την ψυχή της και αναρωτηθήκαμε τι θα ήθελε να μας πει με το εκφραστικό της βλέμμα το κοριτσάκι των 2500 ετών;