Η Ιερά Ιστορική και παλαίφατος Μονή Προφήτου Ηλιού του Θεσβίτου Χρισσού Παρνασσίδος…

22 Μαρτίου 2015...Στην Ιστορική και παλαίφατος Ιερά Μονή Προφήτη Ηλιού του Θεσβίτου Χρισσού, εψάλει το μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των Πρωτεργατών και λοιπών Αγωνιστών της Επανάστασης του 1821

 

Η Ιστορία της Μονής από το 1019 έως σήμερα

Βορειοδυτικά του Χρισσού, σε απόσταση 7 χιλιομέτρων, υψώνεται η ιστορική παλαίφατος Ιερά Μονή του Προφήτη Ηλία Παρνασσίδος. Το εκπληκτικής ομορφιάς μοναστήρι που βρίσκεται σε υψόμετρο 500 μ. στο δρόμο ανάμεσα στους Δελφούς και το Χρισσό,

Χτισμένο σε μια μαγευτική τοποθεσία, "εποπτεύει" όλη την έκταση του τεράστιου ελαιώνα της Άμφισσας, τον Κορινθιακό κόλπο, το Γαλαξίδι και αντίκρυ τα βουνά της Πελοποννήσου, τις πλαγιές του Παρνασσού και της Γκιώνας.  Ιερά Μονή ανοικωδομήθη επί ημερών του Μακαριστού Μητροπολίτου Φωκίδος κυρού Αθηναγόρα…

Ἐν Ἀμφίσσῃ τὴ 1ῃ Ἰουλίου 1994
Ὁ Μητροπολίτης Φωκίδος
ΑΘΗΝΑΓΟΡΑΣ  Διακαὴς πόθος καὶ ἔντονος ἐπιθυμία ἦτο δι᾿ ἐμὲ ἡ ἐπάνδρωσις τῆς ἱστορικῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Προφήτου Ἠλιοὺ Παρνασσίδος, ἡ ὁποία ἀπετέλεσε διπλοῦν προπύργιον, τῆς Πίστεως καὶ τοῦ Ἔθνους, τόπος καὶ σύμβολον τῆς ὀρθοδόξου, μοναχικῆς ἀσκήσεως καὶ τῆς ἐλευθερίας ἀπὸ τὰ ψεκτὰ πάθη καὶ συγχρόνως τόπος καὶ σύμβολον τῆς κηρύξεως τῆς Ἐθνικῆς Ἐλευθερίας ἀπὸ τὸν ἡρωικὸν προκάτοχόν μου τῆς Μητροπολιτικῆς ταύτης καὶ Θεοσώστου ἐπαρχίας μακαριστὸν Ἡσαΐαν Σαλώνων. Πιστεύω, ὅτι ὁ Μοναχισμός μας ἀποτελεῖ τὸ κόσμημα καὶ τὴν δόξαν τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ τὰ Μοναστήρια μας τὰ «νεῦρα» αὐτῆς. Διὰ ταῦτα ἡ χαρά μου εἶναι μεγάλη, διότι μετὰ τὴν ἐρήμωσιν ἡ Ἱερὰ Μονὴ ἐπανδρώθηκε ἀπὸ τὴν μικρὰν μέν, δραστήριαν ὅμως γυναικείαν Ἀδελφότητα, ἡ ὁποία ἐργάζεται πυρετωδῶς, διὰ τὴν ἀνακαίνισίν της.

Χαίρω δὲ ἰδιαιτέρως, διὰ τὴν πρακτικὴν αὐτὴν ἔκδοσιν τοῦ βίου τοῦ ἁγίου ἐνδόξου Προφήτου Ἠλιού, τοῦ ὁποίου τὰς πρεσβείας ἐπικαλοῦμαι ἐπ᾿ αὐτήν, τῶν ἱστορικῶν καὶ λαογραφικῶν στοιχείων καὶ τοῦ ἐγκωμίου εἰς τὸν Ἅγιον καὶ εὔχομαι ἡ ἀνάγνωσις καὶ ἡ σπουδὴ τούτων, νὰ γίνουν ἀφορμὴ ὠφελείας τῶν εὐλαβῶν προσκυνητῶν. Ἡ ἀνάγνωσις τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ ἀνακαινίζει ἐντός μας τὸν ζῆλον τῆς εὐσεβείας καὶ δημιουργεῖ καινὴν καρδίαν καὶ καινὴν ἐν Χριστῷ κτίσιν.

Κτισμένη σὲ μίαν παναροματικὴν περίοχην, ἀνατολικῶς τῆς Ἀμφισσης καὶ ἐπὶ τῆς Β.Δ. πλευρᾶς τοῦ Παρνασσοῦ, εὑρίσκεται ἡ Ἱ. Μονὴ τοῦ Προφήτου Ἠλιού.

Ἀπὸ τὴν εὐρύχωρην ἁπλωταριὰν τῆς ἀτενίζεις τὴν θάλασσαν τοῦ Κορινθιακοῦ κόλπου, τὰ λιμάνια τῆς Ἰτέας καὶ τοῦ Γαλαξειδίου, τὴν Ἀμφισσα, τὸ Χρισσό, τὶς πλαγιὲς τοῦ Παρνασσοῦ, τῆς Γκιώνας, τῶν Βαρδουσίων εἰς τὸ βάθος.

Διὰ τὴν χρονολόγησιν τῆς Ἱ. Μονῆς βοηθεῖ ἕνα βιβλιό το οποίο χρονολογείται από 1834 και ονομάζεται κτηματολογιο της Ιεράς Μονής Προφήτου Ηλίου σε αυτό το βιβλίο βρίσκουμε ότι το Μοναστήρι ἐκτίσθη κατὰ τὸ ἔτος 1019. Κατὰ τοὺς χρόνους, οἱ ὁποῖοι ἠκολούθησαν, ἡ Ἱ. Μονὴ ἀπερίσπαστη ἐμεγάλωσε καὶ ἀνεδείχθη εἰς ἰσχυρὸν ὀργανισμόν, ὁ ὁποῖος εἶχε κατωχυρωθῆ μὲ σχετικὰ τουρκικὰ ἔγγραφα. Η Ἱ. Μονὴ κατὰ τοὺς χρόνους τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821 ὑπῆρξεν ὁρμητήριον καὶ τροφοδότης τῶν ἐπαναστατικῶν δυνάμεων τῆς Ἀνατολικῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος. Ἔπαιξε τὸν ἴδιον ρόλον εἰς τὴν Στερεὰν Ἑλλάδα, τὸν ὁποῖον ἐπαιξεν ἡ Ἁγία Λαύρα εἰς τὸν Μοριᾶν, διὰ τοῦτο ἔχει γραφῆ εἰς τὴν Ἱστορίαν τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, ὡς ἡ Ἁγία Λαύρα τῆς Ῥούμελης.

Ἀπὸ τὸ Μοναστήρι τοῦ Προφήτου Ἠλιοὺ ἔκανε τὸ ξεκίνημά της ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάστασις, μὲ πρωτοπόρους, τὸν Ἐπίσκοπον τῶν Σαλώνων Ἡσαΐαν καὶ τὸν ξακουστὸν ὁπλαρχηγὸν Γερο-Πανουργιᾶ. Οὗτοι, κατὰ τὴν 24ην Μαρτίου 1821, μετὰ τῶν Προεστῶν τῶν Σαλώνων, ἐντὸς τοῦ Καθολικοῦ της Ἱ. Μονῆς τοῦ Προφήτου Ἠλιού, ὠρκίσθησαν καὶ ὕψωσαν τὴν Σημαίαν τῆς Ἐπαναστάσεως. Τότε ἔδωσεν ἡ Ἱ. Μονή, εἰς τὸν Βωμὸν τῆς Πίστεως καὶ τῆς Ἐλευθείας τριάκοντα ἐκ τῶν ἑκατὸ περίπου Μοναχῶν της, οἱ ὁποῖοι καὶ ἔπεσαν, ἡρωϊκῶς μαχόμενοι, μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν Ἐπίσκοπον Ἡσαΐαν, ἐναντίον τῶν Τούρκων, εἰς τὴν Χαλκομάταν. Ἡ Ἱ. Μονὴ ἐσυνέχισε τὴν δρᾶσιν, καθ᾿ ὅλην τὴν διάρκειαν τοῦ Ἀγῶνος, ὡς καταφύγιον καὶ ὁρμητήριον τῶν Ἑλληνικῶν Δυνάμεων, ὡς τόπος ἀναπαύσεως καὶ ἀναῤῥώσεως τῶν λαβωμένων καὶ κυρίως, ὡς τροφοδότης τοῦ Μεγάλου Ἀγῶνος. Ἔγγραφά της Ἱ. Μονῆς, σχετικὰ μὲ τὴν περίοδον 1821-1827, μᾶς δίδουν σημαντικώτατες πληροφορίες, περὶ τοῦ τρόπου διεξαγωγῆς τοῦ Ἀγῶνος, καὶ περὶ τῶν μεγίστων συνδρομῶν τῆς Ἱ. Μονῆς τοῦ Προφήτου Ἠλιού. Κατὰ τὴν 3ην Αὐγούστου 1825 πολιορκεῖται ἡ Ἱ. Μονὴ ὑπὸ τῶν Τούρκων, μετὰ τοῦ Μετοχίου αὐτῆς. Ἡ ἔλλειψις πολεμοφοδίων, τροφῶν καὶ ὕδατος ἠνάγκασε τοὺς Ἀγωνιστάς, νὰ ἐγκαταλείψουν τὴν Ἱ. Μονήν, μὲ ἀποτέλεσμα οἱ Τοῦρκοι νὰ καταλάβουν καὶ νὰ καταστρέψουν αὐτήν.

Τὸ 1827 οἱ ἐναπομείναντες Μοναχοί της Ἱ. Μονῆς, ἐλεύθεροι, ἀρχίζουν τὴν ἀνοικοδόμησιν αὐτῆς. Εἰς τὴν θέσιν τῆς Παλαιᾶς Ἐκκλησίας ἐκτίσθη νέα, μεγαλόπρεπη καὶ ἐστολίσθη μὲ ξυλόγλυπτον Τέμπλον, ἀνεκτίμητου ἄξιας, ἀπαραμίλλου τέχνης, ἔργον Ἠπειρώτου ξυλογλύπτου, μὲ ἁγιορειτικὲς Εἰκόνες τοῦ 1834.
Ἔκτοτε ἡ Ἱ. Μονὴ ἀκολουθεῖ τὴν ἱστορίαν καὶ τὸν ἀγῶνα της.
Ἐδέχθη δυνατὸ κτύπημα ἀπὸ τὴν λαίλαπα τῆς κατοχῆς καὶ τοῦ ἐμφυλίου πολέμου. Οἱ Μοναχοὶ εἶχον σκορπισθῆ καὶ ἔρημη σχεδὸν ὑποκύπτει εἰς τὸν μαρασμὸν καὶ τὴν ἐγκατάλειψιν.
Τὸ 1952 ἀρχίζει ἀργὰ-ἀργὰ ἡ προσπάθεια ἀναδημιουργίας, ἡ ὁποία καὶ συνεχίζεται ἐπὶ τῶν ἡμερῶν μας, σὺν Θεῷ, μετὰ ἀόκνου ζήλου. Τὸ 1981 χαρακτηρίζεται, ὡς ἱστορικὸν διατηρητέον Μνημεῖον, διὰ ὑπουργικῆς ἀποφάσεως. Ἐπίσης εἰς τὸν χῶρον τῆς Ἱ. Μονῆς λαμβάνουν χώρα, κατὰ τὴν 24ην Μαρτίου, ἑορταστικοὶ ἐκδηλώσεις, ἐπὶ τῇ ἐπετείω τῆς κηρύξεως τῆς Ἐπαναστάσεως τῶν Ἑλλήνων ἐναντίον τῶν Τούρκων ὑπὸ τοῦ Ἐπισκόπου Σαλώνων Ἡσαΐου καὶ τοῦ ὁπλαρχηγοῦ Γερο-Πανουργιᾶ, ἐντός του Ἱεροῦ Ναοῦ τῆς Μονῆς. Ἡ Ἱ. Μονὴ πανηγυρίζει κατὰ τὴν 20ην Ἰουλίου, καθ᾿ ἣν τιμᾷ τὴν μνήμην τοῦ Ἁγίου Προστάτου αὐτῆς, Προφήτου Ἠλιού, τοῦ πυρίνου προφήτου, ὁ ὁποῖος μὲ τὴν φλογοφόρον πίστιν του εἰς τὸν ἀληθινὸν Θεόν, συνέτριψε τὰ εἴδωλα τῶν δαιμονικῶν θεῶν τῆς ἐποχῆς του. Καὶ ἐδῶ, εἰς τὴν περιοχὴν τῶν Δελφῶν, ὁποὺ ἄλλοτε ἦτο δαιμονοκρατούμενη, γίνεται δαιμονοκτόνος καὶ εἰδωλοφθορεὺς καὶ κῆρυξ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως καὶ γενναῖος Προστάτης τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδος. Ὄντως ἔργον τῆς θείας Προνοίας εἶναι ἡ ἀφιέρωσις τῆς Ἱ. Μονῆς εἰς τοιοῦτον πύρινον προφήτην.
Ἀπὸ τὴν πάλαιαν ἀνδρικὴν Ἀδελφότητα τῆς Μονῆς ἔμεινε μόνον, ὁ ἤδη ἐπιζῶν, Ἱερομόναχος πατὴρ Συνέσιος, πραότατος ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, στῦλος ἀκλόνητος καὶ ἀκρίτης τοῦ πνεύματος, ὁ ὁποῖος μὲ συγκίνησιν καὶ χαρὰν εἶδεν, νὰ ἐπανδρώνεται ἡ Ἱερὰ Μονή του μὲ γυναικείαν πλέον Ἀδελφότητα, ἀποτελούμενην ἀπὸ ὀκτὼ μοναχὰς μὲ Καθηγουμένην τὴν Ὀλυμπιάδα μοναχήν. Ἡ νέα γυναικεία Ἀδελφότης, μὲ τὰς ὁλόψυχους εὐχὰς καὶ τὴν ἀμέριστον συμπαράστασιν τοῦ φιλομονάχου Ἀρχιερέως Φωκίδος κ.κ. Ἀθηναγόρου, ἅμα τὴ εἰσόδῳ αὐτῆς τὸ ἔτος 1988, ἐπιδίδεται εἰς γενικὴν ἀνακαίνισιν τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, παραλλήλως πρὸς τὴν πνευματικὴν οἰκοδομήν, τοῦ ἐσωτερικοῦ καταρτισμοῦ καὶ τὴν ἁγίαν λατρευτικὴν ζωήν της. Ἔτσι, παραλλήλως πρὸς τὴν ἡρωϊκὴν καταγωγήν της, ἡ ἱστορικὴ Μονὴ τοῦ Προφήτου Ἠλιού, ἀνακτᾷ καὶ πάλιν τὸν ἡρωϊσμὸν τοῦ ἀδιαλείπτου ἀγῶνος τῆς ἀρετῆς, τῆς προσευχῆς, τῆς καθάρσεως καὶ τῆς πνευματικῆς ἐλευθερίας τῶν ἐνασκούμενων εἰς αὐτήν. Αἱ ἀδελφαὶ μοναχαὶ ἀσχολοῦνται μὲ τὴν βυζαντινὴν Ἁγιογραφίαν, μὲ τὴν ἱεροραπτικήν, μὲ τοὺς κήπους καὶ τοὺς ἐλαιῶνας, μὲ τὰ ζῷα, ἀργότερον δὲ μὲ τὴν μελισσοκομίαν. Ἡ Ἱερὰ Μονὴ ἔχει τὸ παρεκκλήσι τῶν Ἁγίων Πάντων καὶ, ἀνεγείρε τὰ παρεκκλήσια τοῦ ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Καλυβίτου, τοῦ ἁγίου Τρύφωνος και Μεταμορφώσεως. Έχουν μετόχι στην Γραβιά Φωκίδος με την Παναγία Πανάσσαρη η οποία εορτάζει της Ζωοδόχου Πηγής. Στόχος καὶ εὐχὴ ὅλων εἶναι, νὰ γίνῃ τὸ Μοναστήρι τοῦ Προφήτου Ἠλιοὺ καὶ πάλιν ἡ πνευματικὴ τροφοδότρια τῆς Ρούμελης. Τὸ σπουδαιότερον κόσμημα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς εἶναι τὸ ξυλόγλυπτον αὐτῆς Τέμπλον. Εἶναι ἔργον τοῦ 19ου αἰῶνος καὶ συγκεκριμένα τοῦ ἔτους 1834.
Ἡ ξυλογλυπτικὴ σύνθεσις τοῦ Τέμπλου καὶ ἡ ἐπιμελεστάτη ἐκτέλεσίς του καθιστοῦν αὐτὸ μοναδικὸν εἰς τὸν Στερεοελλαδικὸν χῶρον. Πραγματικῶς, ὄχι μόνον ὁ ἁπλὸς ἐπισκέπτης, ἀλλὰ καὶ ὁ μελετητὴς αὐτοῦ τοῦ ἔργου θαυμάζει. Εἰς ἕνα μικρὸν σχόλιον τοῦ Δ. Σταμέλου ἀναφέρεται χαρακτηριστικά, ὅτι τὸ ἔργον εἶναι ἀπὸ ἐκεῖνα τὰ ἔργα τῆς λαϊκῆς ξυλογλυπτικῆς, ποὺ σὲ ἐντυπωσιάζει ἄμεσα, βαθύτατα καὶ σὲ προβληματίζει μὲ τὸ θρησκευτικὸν δέος, ποὺ ἀποπνέει. Ἔχει μίαν δύναμιν, ποὺ αἰχμαλωτίζει ἔτσι καθὼς μορφὲς καὶ σκηνὲς ἀπὸ τὴν Πάλαιαν καὶ Καινὴν Διαθήκην ἔχουν ἀποδοθῆ μὲ τόσο συγκλονιστικὸν τρόπον. Μονάχα ἕνας μεγάλος καλλιτέχνης, ἕνας ἄνθρωπος ἐμπνευσμένος μὲ πίστιν μποροῦσε, νὰ τὸ φιλοτεχνήσῃ. Περὶ τοῦ τεχνίτου δυστυχῶς οὐδὲν ἀκριβὲς γνωρίζομεν. Ἡ ταπεινοφροσύνη του δὲν τοῦ ἐπέτρεψε, νὰ χαράξῃ ἐπὶ τοῦ τέμπλου τὸ ὄνομά του καὶ τὴν χρονολογίαν τῆς κατασκευῆς του. Ὑπάρχει ἡ γνώμη, ὅτι ὁ τεχνίτης κατήγετο ἀπὸ τὴν Ἤπειρον καὶ εἶναι ὁ Ἀναστάσιος Μόσχος ἀπὸ τὸ Μέτσοβον. Ὁ τεχνίτης, βαθὺς γνώστης τῆς Ἁγίας Γραφῆς, συνθέτει ἕνα ἁρμονικὸν σύνολον μὲ σκηνὲς ἀπὸ τὴν Παλαιὰν καὶ Καινὴν Διαθήκην, τὰ Συναξάρια τῶν Ἁγίων καὶ τὴν Ἀποκάλυψιν. Ἡ Παράδοσις διασῴζει καὶ ἕνα συγκινητικὸν γεγονός, διὰ τὸν τεχνίτην τοῦ Τέμπλου. Λέγεται, ὅτι ἐρχόμενος οὗτος, νὰ ἀναλάβῃ τὴν ἐργασίαν, εἰς κάτι διεφώνησεν μὲ τοὺς Μοναχοὺς καὶ ἔφυγεν ἀπὸ τὸ Μοναστήρι. Κατερχόμενος τοῦ Μοναστηρίου ἐνεφανίσθη ἔμπροσθεν αὐτοῦ ἄγνωστος σεβάσμιος γέρων, ὁ ὁποῖος τὸν ἠρώτησε, διατὶ δὲν ἀνέλαβε τὴν ἐργασίαν. Μετὰ τὴν ἀπάντησιν τοῦ τεχνίτου ὁ γέρων προέτρεψεν αὐτόν, νὰ ἐπιστρέψῃ ἀμέσως εἰς τὴν Μονήν, νὰ ἀναλάβῃ τὴν ἐργασίαν καὶ νὰ δημιουργήσῃ, ὅ,τι καλλίτερον δύναται. Καὶ ἀμέσως ἐξηφανίσθη. Ὁ ἄγνωστος γέρων ἦτο ὁ ἅγιος ἔνδοξος Προφήτης Ἠλίας. Πράγματι ὁ τεχνίτης ἐπέστρεψεν ἀμέσως καὶ κατεσκεύασε τὸ ἀνεπανάληπτον καὶ ὑπέροχον Τέμπλον, ἐργασθεὶς φιλοπόνως καὶ ὑπομονετικῶς ἐπὶ εἴκοσι συναπτὰ ἔτη, ἕως ὅτου ἐπεράτωσε τὸ ἔργον.
  Το μοναστήρι έγινε ευρύτερα γνωστό γιατί στη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 υπήρξε το ορμητήριο και το καταφύγιο των αγωνιστών της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, έως τον Αύγουστο του 1825, οπότε οι Τούρκοι το κατέστρεψαν και ξεθεμελίωσαν τον παλαιό Ναό, ο οποίος αναγέρθηκε στην ίδια θέση το 1834. Το μοναστήρι πυρπολήθηκε και από τους Ιταλούς τον Φεβρουάριο του 1943.
   Ανοικοδομήθηκε σταδιακά από το 1961 και ύστερα. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια που μετατράπηκε από αντρικό σε γυναικείο, έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικότατες εργασίες συντήρησης και ανάδειξης των παλαιοτέρων δομών του μοναστηριού.
 “Κατά θείαν βουλήν καί νεῦσιν καί τῇ εὐγενεῖ προσκλήσει τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φωκίδος κ.κ. ΑΘΗΝΑΓΟΡΟΥ, ἡ συνοδεία τῆς γερόντισσας Ὀλυμπιάδος, τόν Ἰούλιο τοῦ 1988 μεταφυτεύεται στήν καθ’ ἡμᾶς ἱεράν καί σεβασμίαν Μονή τοῦ Προφήτου Ἠλιοῦ, τήν πάλαι ποτέ Ἁγίαν Λαύραν τῆς Ρούμελης. Με τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας ἡ Γερόντισσα συνδεόταν μέ πνευματική φιλία ἀπό τή συνεργασία τους στό νοσοκομεῖο τοῦ Ἁγίου Σάββα.
Τό μοναστήρι τοῦ Προφήτη Ἠλία τότε βρισκόταν σέ ἐρειπώδη κατάσταση καί πνευματική παρακμή. Ἐπί ἡγουμενίας τῆς Μοναχῆς Ὀλυμπιάδος, ἡ Μονή ἐγνώρισε ἡμέρες δόξης. Ἐπέδειξε ἀκαταπόνητη δραστηριότητα. Ἀνακαίνισε ὅλη τή Μονή, τό καθολικό, τά παρεκκλήσια, τά κελλιά. Ἔκτισε καινούριες πτέρυγες. Θεμελίωσε καί ἀνήγειρε τό ναό τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Καλυβίτου. Συμμάζεψε τήν περιουσία τῆς Μονῆς, κτήματα, χωράφια, βοσκοτόπια πού λυμαίνονταν κάποιοι καί τά ἐκμεταλλεύονταν ἀντί πινακίου φακῆς. Ἐπανέφερε τό μοναστήρι στήν παλαιά του αἴγλη. Τό ἀνέδειξε σέ πνευματικό φάρο τῆς περιοχῆς. Μέ τά τάλαντα πού διέθετε ἡ Γερόντισσα, παρουσίασε μιά Μονή ἀξία τῆς μακραίωνης ἱστορίας καί τῆς πνευματικῆς ἀκτινοβολίας της”.
   Ο επισκέπτης σήμερα μπορεί να θαυμάσει κυρίως το ωραιότατο ξυλόγλυπτο τέμπλο του, με παραστάσεις από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, έργο σπουδαίου καλλιτέχνη από την Ήπειρο, αλλά και την πολύτιμη βιβλιοθήκη του, με χειρόγραφα έγγραφα και επιστολές από την περίοδο της επανάστασης.
Επίσης για το τέμπλο του καθολικού (1834-1836) και τον τεχνίτη του αναφέρει και ο Τριαντάφυλλος Παπαζήσης: «Όταν ο τεχνίτης του τέμπλου ήλθε στο μοναστήρι για να το κατασκευάσει διαφώνησε με το ηγουμενοσυμβούλιο για την αμοιβή του και αναχώρησε. Φεύγοντας από το μοναστήρι εμφανίστηκε μπροστά του σεβάσμιος γέρων με λευκά γένια (ο Προφήτης Ηλίας) που τον ρώτησε γιατί δεν ανέλαβε την εργασία.
    Όταν ο τεχνίτης του είπε το λόγο ο γέρων τον προέτρεψε να επιστρέψει στο μοναστήρι και να αναλάβει το έργο, αμέσως δε εξαφανίστηκε.
   Πράγματι ο τεχνίτης ακολούθησε την συμβουλή του και κατασκεύασε το αριστούργημά του»…
… Η Ι. Μονὴ έπαιξε τὸν ιδιο ρόλον στὴν Στερεὰ Ελλάδα, τὸν οποίο επαιξεν η Αγία Λαύρα στὸν Μωριά, γι’ αυτό και ονομάζεται Αγία Λαύρα τῆς Ρούμελης. Από τὸ Μοναστήρι του Προφήτου Ηλιού εκανε τὸ ξεκίνημά της η Ελληνικὴ Επανάσταση, μὲ πρωτοπόρους, τὸν Επίσκοπο των Σαλώνων Ησαΐα καὶ τὸν ξακουστό οπλαρχηγό Γερο-Πανουργιά. Αυτοί, κατὰ τὴν 24ην Μαρτίου 1821, μετὰ των Προεστών των Σαλώνων, εντός του Καθολικού της Ι. Μονής του Προφήτου Ηλιού, ωρκίσθηκαν καὶ υψωσαν την Σημαία της Επαναστάσεως. Τότε εδωσε η Ι. Μονή, στὸν Βωμὸ της Πίστεως καὶ της Ελευθερίας τριάντα εκ των εκατό περίπου Μοναχών της, οι οποίοι καὶ επεσαν, ηρωϊκώς μαχόμενοι, μὲ επικεφαλής τὸν Επίσκοπο Ησαΐα, εναντίον των Τούρκων, στην Χαλκομάτα. Η  Ι. Μονὴ εσυνέχισε την δράση, καθ᾿ ολη τὴν διάρκεια του Αγώνος, σαν καταφύγιο καὶ ορμητήριο των Ελληνικών Δυνάμεων, σαν τόπος αναπαύσεως καὶ αναρρώσεως των λαβωμένων και κυρίως, σαν τροφοδότης του Μεγάλου Αγώνος. “Ἀπὸ τὸ Μοναστήρι τοῦ Προφήτου Ἠλιοὺ ἔκανε τὸ ξεκίνημά της ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάστασις, μὲ πρωτοπόρους, τὸν Ἐπίσκοπον τῶν Σαλώνων Ἡσαΐαν καὶ τὸν ξακουστὸν ὁπλαρχηγὸν Γερο-Πανουργιᾶ. Οὗτοι, κατὰ τὴν 24ην Μαρτίου 1821, μετὰ τῶν Προεστῶν τῶν Σαλώνων, ἐντός τοῦ Καθολικοῦ της Ἱ. Μονῆς τοῦ Προφήτου Ἠλιού, ὠρκίσθησαν καὶ ὕψωσαν τὴν Σημαίαν τῆς Ἐπαναστάσεως.
 Τότε ἔδωσεν ἡ Ἱ. Μονή, εἰς τὸν Βωμὸν τῆς Πίστεως καὶ τῆς Ἐλευθείας τριάκοντα ἐκ τῶν ἑκατὸ περίπου Μοναχῶν της, οἱ ὁποῖοι καὶ ἔπεσαν, ἡρωϊκῶς μαχόμενοι, μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν Ἐπίσκοπον Ἡσαΐαν, ἐναντίον τῶν Τούρκων, εἰς τὴν Χαλκομάταν.”
…Στο ιστορικό αρχείο της Ι. Μονής Προφ. Ηλιού Παρνασσίδος λαμπρά θέσι κατέχει το γράμμα του Συνταγματάρχου της επαναστάσεως του 1821 Νάκου Πανουργιά, με χρονολογία 10/01/1838, «ίνα χρησιμεύση όπου ανήκει, προς δόξαν των αγώνων και των θυσιών», όπως χαρακτηριστικά ο ίδιος το επισφραγίζη κάνοντας αναφορά εις την προσφορά των Μοναχών της Ι. Μονής υπέρ της αγάπης προς την Ελευθερία και της αφοσιώσεως προς τον Θεό και την Πατρίδα.
Όντως «προς δόξαν των αγώνων και των θυσιών» του ελληνικού λαού, αλλά και της Αγίας μας Εκκλησίας, η οποία ταυτίζεται με το έθνος μας, ως ζωντανή έκφρασις του πιστεύω μας, ότι η ελευθερία και η αξιοπρέπεια του Ελληνικού Έθνους αναπτερούνται πάντα από την πίστι του Χριστού.
Το γράμμα αυτό αποδεικνύει ότι οι αγώνες της Ελευθερίας και των μεγάλων θυσιών είναι αγώνες Έθνους και Εκκλησίας μαζί. Είναι η πραγμάτωσις των λόγων του Μεγάλου Αγωνιστού Θ. Κολοκοτρώνη «Εμείς όταν πιάσαμε τα όπλα πρώτα υπέρ της Πίστεως είπαμε και ύστερα υπέρ Πατρίδος»
Ήτο, λοιπόν, αδύνατον να μην λάβουν μέρος και μάλιστα τα πρωτεία εις το Μεγάλο Πανηγύρι του 1821 αδάμαστοι ρασοφόροι, κληρικοί και μοναχοί, ψυχές εμπνευσμένες από τα θούρια της Εκκλησίας, φλογισμένες από τον πόθο της ελευθερίας και οπλισμένες με το Πνεύμα της Χριστιανικής Εκκλησίας, πνεύμα ηρωϊσμού και Πίστεως εις την Ανάστασι και την δόξα. Ανεδείχθησαν δε καθ’ όλη την διάρκεια του Αγώνος αληθινοί αγωνισταί, οι οποίοι κράτησαν αδούλωτο το φρόνημα, δεν προσκύνησαν και θύμιζαν εις τον λαό ότι είναι Χριστιανοί και Έλληνες και ακόμη ότι μόνον η Ορθόδοξη Εκκλησία γεμίζει την καρδιά του Έλληνα με Χριστό και Ελλάδα.
Τέλος μέσα από το γράμμα φαίνεται καθαρά, ότι η θυσία κληρικών και μοναχών, η οποία έδιδε ζωή εις την πίστι, εις την ανάστασι, εις την σωτηρία, έχει πνοή από το Πνεύμα της Ελευθερίας, όπως το καθαγίασε μέσα στην ελληνική ψυχή το Πνεύμα του Θεού.
Όντως, λοιπόν, το γράμμα εγράφη «προς δόξαν των αγώνων και των θυσιών» υπέρ πίστεως και πατρίδος και έχει ως εξής:

Πιστοποιώ ο υποφαινόμενος, ότι κατά 1821, έτος επί αρχηγίας του Μακαρίτου πατρός μου Πανοργιά, και του Ιω. Γκούρα καθώς και της εδικής μου, το Μοναστήριον του Προφήτου Ηλιού, το ..... κατά την Παρνασσίδα συνετέλεσεν ουκ ολίγον εις τα τότε πολεμικά σχέδιά μας, και αφού καθ’ ον καιρόν εκινείτο η αποστασία των Σαλώνων, ητίμασεν αυτό τροφάς και πολεμοφόδια τα οποία εκουβάλησαν εξ άλλων μερών οι καλόγεροι, μέσα (;) εις το Μοναστήριον. Τέλος μαζύ με ημάς ο τότε ηγούμενος: Βενιαμίν και οι καλόγεροι, έως 30 τον αριθμόν, και ούτως υπό την οδηγίαν μου, με πολεμοφόδια, τροφάς και με ζώα επολιορκήσαμεν τα Σάλωνα, έπειτα παρευρέθησαν μαζύ μου και εις τον πόλεμον της Γραβιάς, όπου επληρώθη ο μοναχός Πανκράτιος, εις τον πόλεμον των Βασιλικών Νευροπόλεως, εις Άμπλιανην, εις σκάλα, εις πολιορκίαν της Λεβαδίας όπου επληγώθη ο Θεωνάς, και εφονεύθη ο Νικηφόρος, αμφότεροι μοναχοί. Εις Σκάλα Σαλώνων, όπου εφονεύθη ο παπαγεράσιμος, εις Ράχωβαν και εις Προφήτην Ηλίαν, καθώς και εις άλλας μάχας γινομένας κατά την Ανατολ(ικήν) Ελλάδα. Δείξαντες γενναιότητα και ανδρίαν οι καλόγεροι όλοι καταβάλλοντες και συνδρομήν περισσότερον των 50.000 πενήντα χιλιάδων γροσίων, εις διαφόρους περιστάσεις, δόσαντες και έως δέκα χιλιάδες αρ. 1.000, γιδοπρόβατα εις τα στρατόπεδα, προφθάσαντες τας ανάγκας αυτών, και έως τέλους μετά την μάχην ήτις έγινε εις την Ιεράν μονήν του Προφήτη Ηλιού ο Κιουταχής κατέστρεψε με πυρίτιδα όλα τα κτήρια και την εκκλησίαν του Μοναστηρίου. Όθεν ως γνωρίζων καλώς τα τότε δεινά του Μοναστηρίου τούτου, τον ζήλον, και προθυμίαν, πατριωτισμόν και γενναιώτητα των καλογέρων, καθ’ όλον το διάστημα του ιερού αγώνος μας, δίδω το παρόν μου πιστοποιητικόν τω ιερώ τούτω Μοναστηρίω του Προφήτου Ηλιού δια να χρησιμεύση όπου ανίκει, προς δόξαν των αγώνων και θυσιών. Εν Αμφίσση την 10η Ιανουαρίου 1838 Ν. Πανοριάς Συνταγματάρχης

Το Μοναστήρι του Προφήτη Ηλιού είναι όχι μόνο  ένα θησαυροφυλάκιο Εθνικού Πατριωτικού και πνευματικού πλούτου αλλά και μια όαση για τις ανθρώπινες ψυχές στους δύσκολους καιρούς που ζούμε. Ανοίγοντας την πόρτα του Μοναστηριού νοιώθεις την Χάρη του Χριστού, γαληνεύεις, ανανεώνεσαι πνευματικά και σωματικά. Είναι ένας τόπος επικοινωνίας με το Θεό, την Παναγία και τον Προφήτη Ηλία που η χάρη Τους είναι Αιώνια. Ένας φιλόξενος τόπος με την Ηγουμένη Κικιλία και τις αδελφές προσφέροντας την φιλοξενία και την αγάπη τους σε όλους τους επισκέπτες, και το πιο σπουδαίο από όλα φεύγοντας από το Μοναστήρι έχεις πίσω κάποιες αδελφές ψυχές που προσεύχονται για εσένα, που σε νοιάζονται. Έτσι συνεχίζεται η ζωή στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλίου, απλά, πνευματικά, αθόρυβα και Αιώνια….