Ο βωξίτης, η Φωκίδα και το βιβλίο του εκτελεσμένου Μπάτση… παρέμβαση του καθηγητή Θοδωρή Μαριόλη.

Του Χ. Βανδώρου

«Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα» και η εξόρυξη βωξίτη

 

Α΄ Μέρος

Το ημερολόγιο έγραφε 30 Μάρτη του 1952 και οι δείχτες του ρολογιού τέσσερεις και 12’ το πρωί, όταν ο Δημήτρης Μπάτσης μαζί με τους τρείς συντρόφους του, Ηλία Αργυριάδη, Νίκο Καλούμενο και Νίκο Μπελογιάννη εκτελούνταν στο Γουδί διά τουφεκισμού, υπό το φώς των προβολέων στρατιωτικών αυτοκινήτων.

Δεν ήταν ούτε εργάτης ούτε φτωχός. Ο πατέρας του ο ναύαρχος Μπάτσης βασιλικός και στην ομάδα του παλατιού. Η σύζυγος του, κόρη βιομήχανου. Αμφότεροι έκαναν ότι ήταν δυνατόν για να του δοθεί χάρη από τον τότε βασιλιά. Παρά τις στενές σχέσεις της οικογένειας με το παλάτι, στάθηκε αδύνατο.

Ο γεννημένος το 1916 Δημήτρης, λαμπρός Έλληνας επιστήμονας, είχε προφτάσει να μας αφήσει σαν διαθήκη του, το περίφημο αλλά και προφητικό βιβλίο «Η ΒΑΡΕΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» ένα σύγγραμμα 600 σελίδων, τον πρόλογο του οποίου υπέγραφε μια άλλη μεγάλη μορφή της ελληνικής προοδευτικής διανόησης, ο πρύτανης του ΕΜΠ Νίκος Κιτσίκης.

«…Η εργασία μου αυτή –αναφέρει ο Μπάτσης στο βιβλίο του το 1947- γράφτηκε με τη βέβαιη προοπτική, πως παρόλα τα εμπόδια και παρόλες τις πολύμορφες επεμβάσεις, ο Ελληνικός λαός…θα ανοίξει και πάλι με τον αγώνα του διάπλατα τον δρόμο για μια ελεύθερη δημοκρατική ανοδική πορεία, και θα αρχίσει…να χτίζει τα ερειπωμένα από τη ναζιστοφασιστική κατοχή και τον οικτρό εμφύλιο πατρίδα..».

Η εκτέλεση του Μπάτση, πέρα απ’όλα τα άλλα, συμβολίζει την απόφαση των κυρίαρχων κύκλων –μείγμα μαφιόζων επιχειρηματιών, αδίστακτων Γερμανοτσολιάδων και υποτακτικών στο κάθε κατεστημένο, να επιβάλουν το «δικό τους» μοντέλο ανάπτυξης, σύμφωνα με όλα όσα διαχρονικά διαπιστώσαμε σαν λαός. Σχέδιο Μάρσαλ, ολοκληρωμένα μεσογειακά προγράμματα, ΕΣΠΑ, προγράμματα leader, επιδοτήσεις, εφαρμοστικοί νόμοι και έπεται η συνέχεια…

Εκατομμύρια εκατομμυρίων τα οποία έπεσαν στην γόνιμη ελληνική γη, ανακάτεψαν τα χώματα της σε δρόμους, γέφυρες, μεταλλεία, τώρα ανακαλύπτουν και τον θαλάσσιο και υποθαλάσσιο πλούτο στο Ιόνιο, στο Αιγαίο, στην Κύπρο, με σίγουρο αποτέλεσμα την αύξηση και διαιώνιση των χρεών των λι(η)στών Λαγκάρντ, και των καταθέσεων στα Καϊμάν.

Ο Μπάτσης δούλεψε και έγραψε για την Ελλάδα της αξιοπρέπειας. Για την δημοκρατική Ελλάδα που αξιοποιώντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της προς όφελος των πολιτών της θα προχωρούσε μπροστά.

Γιατί εμείς εδώ στη Φωκίδα να ασχοληθούμε με ένα βιβλίο του 1947;

Γιατί ο Μπάτσης αφιερώνει 16 σελίδες αποκλειστικά, όπου αναπτύσσει και αναλύει τις προϋποθέσεις αξιοποίησης αυτού του πλούτου της Φωκικής γης υπέρ φυσικά του λαού. Αντικρούει μεθόδους και εφαρμογές που από τότε εφαρμόστηκαν και ταλαιπωρούν την περιοχή αλλά και την χώρα…. 

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή

Η δολοφονία του Μπάτση, η παντελής αποσιώπηση του έργου του και κυρίως η άρνηση να τοποθέτησης στα ζητήματα και στις προτεινόμενες λύσεις από το σύγγραμμα του, εξηγούνται για πάρα πολλούς πολίτες, στην αποκάλυψη της λεγόμενης σύμβασης Κούπερ.

Η σύμβαση Κούπερ κυρώθηκε με τον αναγκαστικό νόμο 2220/1940 δημοσιευμένο στο ΦΕΚ 27-2-1940 με επικεφαλίδα «περί κυρώσεως συμβάσεως διά την παραχώρησιν υδραυλικής δυνάμεως Αχελώου ποταμού». Φέρει δε τις υπογραφές του βασιλέα Γεωργίου και του πρωθυπουργού Μεταξά. Η σύμβαση είχε ισχύ 70 χρόνια!!! Καθώς θα έληγε στις 31-12-2010. Επρόκειτο για μια καθαρά αποικιοκρατική σύμβαση που στην πραγματικότητα παρέδιδε τόσο τον ορυκτό πλούτο όσο και τις ενεργειακές δυνατότητες της χώρας σε ξένα χέρια. Μέχρι τότε εταιρείες της αλλοδαπής είχαν προχωρήσει σε μελέτες και σχετικές έρευνες. Στο βιβλίο του, ο συγγραφέας αναφέρει «…είναι χαρακτηριστικό το φαινόμενο της εντατικής μελέτης των ελληνικών πλουτοπαραγωγικών πηγών από ξένους επιστήμονες, ινστιτούτα, τραστ, τη στιγμή που το επίσημο κράτος, αδιαφορεί…». Προς επίρρωση των παραπάνω να αναφέρουμε ότι ουσιαστικά από το 1860 τα μεταλλεία σε μεγάλο βαθμό έχουν δοθεί σε ιδιώτες και ξένους με ληστρικές συμβάσεις εκμετάλλευσης.

Και συνεχίζει ο Μπάτσης «…τα μεταλλεύματα αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την βιομηχανία χωρών που από αυτές εξαρτήθηκε και αποστραγγίστηκε η Ελληνική οικονομία…». Το συμπέρασμα αυτό ισχύει βεβαίως μέχρι τώρα φυσικά όχι μόνο για τα μεταλλεύματα αλλά συνολικά.

Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στην έρευνα του υδάτινου πλούτου της χώρας προκειμένου να στοιχειοθετηθεί η πρόσληψη ηλεκτρικής ενέργειας από τις υδατοπτώσεις. Σε αυτά τα πλαίσια μετά την έρευνα του Αχελώου από τον Ελβετό Σενκ (1923), συνέχισαν το 1936 δύο αμερικάνικες εταιρείες επεκτείνοντας την έρευνά τους τόσο στον Μόρνο όσο και στον Εύηνο. Οι εταιρείες αυτές συγκρότησαν την «Ελληνική Υδροηλεκτρική Μεταλλουργική εταιρεία» παίρνοντας με την παραπάνω σύμβαση ΚΟΥΠΕΡ, την ενεργειακή εκμετάλλευση του ποταμού και την ίδρυση συγκροτήματος ηλεκτρομεταλλουργικής και ηλεκτροχημικής βιομηχανίας.

Ανεξάρτητα από το πότε, πώς, από ποιους η σύμβαση ΚΟΥΠΕΡ «δούλεψε», στην πραγματικότητα αποτέλεσε το καλούπι μέσα στο οποίο χύθηκε και σφυρηλατήθηκε το οικονομικό δόγμα «υποτελούς ανάπτυξης» της Ελλάδας.

Ο συνδυασμός ενέργεια - πρωτογενές προϊόν συγχρόνως με φτηνό εργατικό κόστος είναι ο παράδεισος του κεφαλαίου, και στην περίπτωση της Ελλάδας, το ξένο κεφάλαιο με ανάλογα μεσιτικά στο ντόπιο πολιτικό προσωπικό και στην αστική τάξη, εξασφάλισαν την υπαγωγή και του εδάφους και του υπεδάφους στην κυριαρχία τους, ανάγοντάς την σε «…επίπεδο μονοπωλιακής καταδυνάστευσης της οικονομίας…».

Υστερόγραφο. Στο τέλος του 1^ου μέρους, πριν προχωρήσουμε στις θέσεις του βιβλίου σχετικά με τον βωξίτη στην περιοχή ας υπογραμμίσουμε ότι το έργο του Μπάτση ερευνά, συνεχίζει και εμπλουτίζει το «ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΑΤΣΗΣ», ψυχή του οποίου είναι ο καθηγητής οικονομικών στο Πάντειο Θ. Μαριόλης.  

29-3-2015

Χρήστος Βανδώρος

 

Παρέμβαση καθηγητή Θ. Μαριόλη: 

Γεια σου Χρήστο. Σε ευχαριστώ πολύ για την αποστολή και την μνημόνευση (να σημειώσω μόνον: (α) Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών Δημήτρης Μπάτσης, και (β) καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας). Τώρα, όσον αφορά στη σύμβαση Κούπερ: Ψάξαμε σχετικά, κατά την ετοιμασία των υλικών για τον τόμο που θα εκδώσω (ως επιμελητής) για το έργο του Μπάτση. Το αποτέλεσμα το συμπυκνώσαμε σε μία υποσημείωση, στο άρθρο των Βασίλη Ζαργάνη και Θεόδωρου Φιλόπουλου, το οποίο έχει τίτλο: "Το Ενεργειακό Δυναμικό και η Ενεργειακή Βάση".
Η υποσημείωση έχει ως εξής:

Στο ενδιαφέρον άρθρο του Κωνσταντίνου Σ. Τενεκετζή, «Οι οικονομικές συνθήκες στην περίοδο της δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου», Διοικητική Ενημέρωση, τεύχος 34 (Ιούλιος 2005), σσ. 94-112, διαβάζουμε: «Η σύμβαση «ΚΟΥΠΕΡ» τελικά δεν εφαρμόστηκε. Το πρώτο έργο υδροηλεκτρικής εγκατάστασης στον Αχελώο έγινε από τη Δ.Ε.Η. το έτος 1966. Αυτά ανέφερε ο Τομεάρχης της Διεύθυνσης Υδροηλεκτρικών Σταθμών που εδρεύει στην Αθήνα κ. Ιωάννης Μαύρος, όταν επικοινώνησε τηλεφωνικά μαζί του ο συγγραφέας, στις 17-3-2004.» (υποσημείωση 64, σσ. 111-112). Βεβαίως, το ζήτημα του εάν τελικά εφαρμόστηκε ή όχι μία συνθήκη είναι, από καθαρά λογική άποψη, άλλης τάξεως. Τέλος, ας σημειωθεί ότι η αναθεώρηση του Συντάγματος που έγινε το 2001 διατήρησε το Άρθρο 107: «Προστασία κεφαλαίων εξωτερικού και ειδική οικονομική νομοθεσία», σύμφωνα με το οποίο: «1. H πριν από την 21 Aπριλίου 1967 νομοθεσία με αυξημένη τυπική ισχύ για την προστασία κεφαλαίων εξωτερικού διατηρεί την αυξημένη τυπική ισχύ που είχε και εφαρμόζεται και στα κεφάλαια που θα εισάγονται στο εξής. Tην ίδια ισχύ έχουν και οι διατάξεις των Kεφαλαίων A΄ έως και Δ΄ του τμήματος A΄ του νόμου 27/75 «περί φορολογίας πλοίων, επιβολής εισφοράς προς ανάπτυξιν της εμπορικής ναυτιλίας, εγκαταστάσεως αλλοδαπών ναυτιλιακών επιχειρήσεων και ρυθμίσεως συναφών θεμάτων». 2. Nόμος, που εκδίδεται μία φορά μόνο μέσα σε τρεις μήνες από την ισχύ του Συντάγματος, ορίζει τους όρους και τη διαδικασία για την αναθεώρηση ή λύση των εγκριτικών διοικητικών πράξεων που εκδόθηκαν με οποιονδήποτε τύπο κατ' εφαρμογήν του νομοθετικού διατάγματος 2687/1953 ή των συμβάσεων που έχουν συναφθεί από 21 Aπριλίου 1967 έως 23 Iουλίου 1974 για επενδύσεις κεφαλαίων εξωτερικού, με εξαίρεση εκείνες που αφορούν τη νηολόγηση πλοίων με ελληνική σημαία.». Το «νομοθετικό διάταγμα 2687/1953» ήταν της Κυβέρνησης Παπάγου και συνταγματοποιήθηκε το 1975. Ήδη από το 1985, ο Κώστας Κάππος, σε συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής (6/5/1985), τόνισε το εξής: «[Η] πρόταση για Αναθεώρηση του Συντάγματος, έχει περιορισμένο χαρακτήρα. Μια σειρά σοβαρά υπερώριμα ζητήματα ουσιαστικής αλλαγής μένουν ανέπαφα. Θα τα επαναλάβουμε επιγραμματικά. Πρώτον, διατηρείται ο Νόμος 2687/53 και ο Νόμος 27/75 που δίνει προνόμια στο ξένο κεφάλαιο και τους εφοπλιστές. Οι νόμοι αυτοί είναι πραγματικά αποικιακοί και φθάνουν στο σημείο να δίνουν προνόμια κατά παρέκκλιση οποιασδήποτε διάταξης της ελληνικής νομοθεσίας, ακόμα και διάταξης δημόσιας τάξης. Τριάντα και πάνω χρόνια, μετά την ψήφιση του Νόμου 2687 είναι απαράδεκτο να διατηρείται και μάλιστα με αυξημένη τυπική ισχύ και να προστατεύονται συνταγματικά τα προνόμια.». Η παρούσα υποσημείωση βασίστηκε σε νομικό σημείωμα του Κώστα Παπαμιχαλάκη, το οποίο συντάχθηκε κατά τις εργασίες του σεμιναρίου στο έργο του Μπάτση, και σε βιβλιογραφικές προσθήκες του Θόδωρου Μαριόλη.".
Με την ευκαιρία σου στέλνω το άρθρο του Τενεκετζή.
Τέλος, εκτιμώ ότι ο Μπάτσης εκτελέστηκε (α) ειδικά, για όσα έγραψε, (β) γενικά, για περάσουν μήνυμα τρομοκρατίας σε όλους τους επιστήμονες και διανοούμενους, οι οποίοι πλαισίωναν τον ΚΚΕ και ήταν υπέρ της ΕΣΣΔ.
Συντροφικά,
Θόδωρος
ΥΓ: Την περασμένη Κυριακή το ΙΚΕ Δ. Μπάτσης συγκροτήθηκε και νομικά (εκλογή ΔΣ κ.λπ.), ενώ περιλαμβάνει, προς το παρόν, τουλάχιστον, τα ακόλουθα Τμήματα: Ιστορικό, Νομικό, Οικοκονομικό, Πολυτεχνικό.