Τα 7 δημοψηφίσματα της νεώτερης ελληνικής ιστορίας

Τα επτά ελληνικά δημοψηφίσματα: Δύο δημοψηφίσματα - παρωδίες της Χούντας. Ενα νόθο δημοψήφισμα του Κονδύλη. Κι ένα μη αδιάβλητα γνήσιο, κατά Σοφούλη, το 1946

Επτά δημοψηφίσματα μετρά η ελληνική ιστορία του 20ου αιώνα - τα τρία εκ των οποίων πραγματοποιήθηκαν από δικτορικές κυβερνήσεις. Παρ' όλα αυτά, το δημοψήφισμα είναι ο θεσμός με τον οποίο εκφράζεται η λαϊκή βούληση πάνω σε σημαντικά εθνικά, πολιτικά ή πολιτειακά θέματα μ' ένα «ναι» ή ένα «όχι» και έχει επιβιώσει από τα αρχαία χρόνια. Στην αρχαία Αθήνα τα δημοψηφίσματα εφαρμόζονταν μέσω του (εξ)οστρακισμού.

   Τα επτά δημοψηφίσματα της ελληνικής ιστορίας έχουν γίνει σ’ ένα διάστημα 54 ετών (1920-1974), με κυρίαρχο ζήτημα το πολιτειακό (βασιλευομένη ή αβασίλευτη δημοκρατία). Τα έξι δημοψηφίσματα αφορούσαν το πολιτειακό και το ένα την έγκριση Συντάγματος.

Μικρασιατική καταστροφή

Δημοψήφισμα 22ας Νοεμβρίου 1920. Επάνοδος του Βασιλιά Κωνσταντίνου

Μεσούσης της Μικρασιατικής Εκστρατείας, η κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη προκήρυξε στις 11 Νοεμβρίου (παλαιό ημερολόγιο) / 5 Δεκεμβρίου 1920 δημοψήφισμα «περί επανόδου της Α.Μ. του Βασιλέως Κωνσταντίνου εις την Πατρίδαν». Το δημοψήφισμα αυτό θεωρήθηκε πλεονασμός, καθότι στις εκλογές που είχαν προηγηθεί την 1η Νοεμβρίου είχε επικρατήσει το Λαϊκό Κόμμα, το οποίο είχε ταχθεί υπέρ της επανόδου του βασιλιά Κωνσταντίνου (ο οποίος είχε είχε παραιτηθεί υπέρ του γιου του Αλέξανδρου το 1917). Στο δημοψήφισμα της 22ας Νοεμβρίου το ψηφοδέλτιο που ανέγραφε «Κωνσταντίνος» συγκέντρωσε το 98,97% των έγκυρων ψήφων και το «΄Οχι» το 1,03%. Ο Κωνσταντίνος επέστρεψε στην Ελλάδα στις 19 Δεκεμβρίου αλλά η επιστροφή του κόστισε τη στήριξη των συμμαχικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Απομονωμένη από τους συμμάχους της η Ελλάδα οδηγήθηκε στην Μικρασιατική καταστροφή.

Το επίσημο Ναι στη Δημοκρατία (1924)

Δημοψήφισμα 13ης Απριλίου 1924. Α΄ Αβασίλευτη Δημοκρατία

  Στις 25 Μαρτίου 1924 η Βουλή ενέκρινε ψήφισμα «περί εκπτώσεως της Δυναστείας και ανακηρύξεως της Δημοκρατίας».  Υπέρ ψήφισαν οι 283 βουλευτές που ήταν παρόντες, ενώ απείχαν οι προοδευτικοί Φιλελεύθεροι του Γεωργίου Καφαντάρη. Οι αντιβενιζελικές δυνάμεις δεν εκπροσωπούνταν στη Βουλή, καθώς απείχαν από τις εκλογές της 16ης Δεκεμβρίου 1923. Η Μοναρχία, λοιπόν, καταργήθηκε στις 25 Μαρτίου 1924 και προκηρύχθηκε δημοψήφισμα για την επικύρωση της απόφασης της Συντακτικής. Το ψήφισμα της Βουλής τέθηκε σε δημοψήφισμα, το οποίο διενεργήθηκε στις 13 Απριλίου. Το «Ναι» συγκέντρωσε το 69,78% των εγκύρων ψήφων και το «Όχι» το 30,02%.

Ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄(1935)

Δημοψήφισμα 3ης Νοεμβρίου 1935. Κατάργηση της Αβασίλευτης Δημοκρατίας

Το δημοψήφισμα που έγινε στις 3 Νοεμβρίου 1935, έμεινε στην ιστορία σαν Νόθο δημοψήφισμα. Διενεργήθηκε από τη δικτατορική κυβέρνηση του Γ. Κονδύλη που συγκάλεσε την Ε΄ Εθνική Συνέλευση για να καταργήσει το πολίτευμα της Αβασίλευτης δημοκρατίας. Στο δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου, που καταγγέλθηκε ως νόθο, το «Ναι» συγκέντρωσε το 97,87% των εγκύρων ψήφων και το «Όχι» το 2,13%. Στις  25 Νοεμβρίου ο Βασιλιάς Γεώργιος Β' επέστρεψε στην Ελλάδα και ανέλαβε τα καθήκοντά του.

Μέρες Δημοψηφίσματος 1946. (Πλατεία Συντάγματος).

Δημοψήφισμα 1ης Σεπτεμβρίου 1946. Επιβεβαίωση της Μοναρχίας και επάνοδος του Γεωργίου Β΄ 

Μετά τις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946, η κυβέρνηση του Ντίνου Τσαλδάρη διενεργεί δημοψήφισμα την 1η Σεπτεμβρίου για την επάνοδο του Βασιλιά Γεωργίου Β' που βρισκόταν εκτός Ελλάδος από την Κατοχή. Σύμφωνα με ψήφισμα της Βουλής, στο δημοψήφισμα θα υπήρχαν δύο ψηφοδέλτια, το ένα θα ανέγραφε «Βασιλεύς Γεώργιος» και το άλλο θα ήταν «λευκό». Το δημοψήφισμα έγινε την 1η Σεπτεμβρίου σε μία εποχή που ο εμφύλιος πόλεμος βρισκόταν στο αρχικό του στάδιο. Υπέρ της επανόδου του βασιλιά ψήφισε το 68,40%, ενώ το λευκό συγκέντρωσε το 31,60% των έγκυρων ψήφων. Οπως παραδέχτηκε ο Σοφούλης, ωστόσο, «το Δημοψήφισμα τούτο στερείται του ηθικού κύρους της αδιαβλήτου γνησιότητος». Ωστόσο, ο Γεώργιος Β' επέστρεψε στην Ελλάδα στις 28 Σεπτεμβρίου 1946.

Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος (μέσον)

Τα 2 δημοψηφίσματα - παρωδία της Χούντας

Δημοψήφισμα 29ης Σεπτεμβρίου 1968.

Το Δημοψήφισμα του 1968 υπήρξε το πρώτο από τα 2 δημοψηφίσματα-παρωδίες που διενέργησε η Χούντα των Συνταγματαρχών. Διεξήχθη την Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου 1968 και το εκλογικό σώμα κλήθηκε να εγκρίνει με «Ναι» ή «Όχι» σχέδιο συντάγματος το οποίο είχε νωρίτερα δημοσιοποιηθεί. Κυρίαρχη στη διαφημιστική εκστρατεία της χούντας ήταν η λέξη «ΝΑΙ», η οποία προωθήθηκε από όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της εποχής. Το «Ναι» συγκέντρωσε το 92,10% των έγκυρων ψηφοδελτίων και το «Όχι» 7,89%.

Από το δημοψήφισμα του 1973

Δημοψήφισμα 29ης Ιουλίου 1973

Το Δημοψήφισμα του 1973 υπήρξε το δεύτερο νόθο δημοψήφισμα της Χούντας. Διεξήχθη την Κυριακή 29 Ιουλίου 1973 και σκοποί του ήταν:

-Να εγκριθεί από το εκλογικό σώμα σχέδιο ψηφίσματος με τον τίτλο

«Περί τροποποιήσεως του από 15ης Νοεμβρίου 1968 Συντάγματος»

-Η εκλογή προέδρου και αντιπροέδρου της Δημοκρατίας (Γεώργιος Παπαδόπουλος και Οδυσσέας Αγγελής αντίστοιχα) για θητεία 8 ετών

-Να εγκριθεί η πολιτειακή αλλαγή, δηλαδή να εγκριθεί η κατάργηση της μοναρχίας που είχε αποφασίσει και εκτελέσει 2 μήνες νωρίτερα ο δικτάτορας Παπαδόπουλος, όταν με Συντακτική Πράξη (1 Ιουνίου 1973) είχε εγκαθιδρύσει το πολίτευμα της Προεδρικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, με προσωρινό πρόεδρο τον Γεώργιο Παπαδόπουλο.

Για τα τρία ερωτήματα μαζί, οι ψηφοφόροι κλήθηκαν να επιλέξουν με «Ναι» ή «Όχι». Στο δημοψήφισμα εκείνο επετράπη για πρώτη και μοναδική φορά σε εκλογική διαδικασία να ψηφίσουν οι ψηφοφόροι με την αστυνομική τους ταυτότητα, αφού πολύς κόσμος βρισκόταν σε διακοπές, για τα «μπάνια του λαού».

Κωνσταντίνος Καραμανλής

Δημοψήφισμα 8ης Δεκεμβρίου 1974. Οριστικοποίηση του πολιτεύματος της Αβασίλευτης Δημοκρατίας

  Στις 8 Δεκεμβρίου 1974 έγινε το τελευταίο δημοψήφισμα στην Ελλάδα: για τη μορφή του πολιτεύματος για την επιλογή βασιλευόμενη ή αβασίλευτη δημοκρατία. Το αποτέλεσμα ήταν 69,2% υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας.

                                   Εκλογικό τμήμα του τελευταίου δημοψηφίσματος του 1974