Τo δραματικό παρασκήνιο που έφερε το τρίτο Μνημόνιο

22-10-2015

Η συμφωνία που απέρριψαν οι Έλληνες με το δημοψήφισμα ήταν πολύ καλύτερη από αυτή που υπέγραψε τελικά η κυβέρνησή τους λέει ο Γιούνκερ στο ντοκιμαντέρ του ARTE

Το δραματικό παρασκήνιο της διαπραγμάτευσης που έφερε το τρίτο μνημόνιο αποκαλύπτει το ντοκιμαντέρ του γνωστού δημοσιογράφου Ζαν Κατρεμέρ για το ARTE. Στο ντοκιμαντέρ με τίτλο «Ελλάδα, η επόμενη ημέρα» ο Ζαν Κατρεμέρ καταγράφει την πορεία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ από την επαύριο των εκλογών του Ιανουαρίου μέχρι τη υπογραφή της συμφωνίας.

Μιλούν μεταξύ άλλων ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ο ευρωπαίος επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί αλλά και ο γερμανός υπουργός Οικονομικών Β. Σόιμπλε. Χαρακτηριστικές οι δηλώσεις Γιούνκερ ότι η συμφωνία που απέρριψαν οι Έλληνες με το δημοψήφισμα ήταν πολύ καλύτερη από αυτή που υπέγραψε τελικά η κυβέρνησή τους περιγράφοντας με σκεπτικισμό, αλλά και έκπληξη το παρασκήνιο των δραματικών ημερών του περασμένου Ιουλίου

Ολες οι δηλώσεις 

Moscovici: Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ήρθε τυχαία. Η νίκη του Αλέξη Τσίπρα ήταν μια νίκη πολλών πραγμάτων. Προέκυψε από το γεγονός ότι οι προηγούμενες κυβερνήσεις της δεξιάς και της αριστεράς είχαν αποτύχει. Δεν είχαν πετύχει μεταρρυθμίσεις, δεν είχαν φέρει ανάπτυξη της οικονομίας, δεν είχαν αποκαταστήσει τη δικαιοσύνη, δεν ενέπνεαν εμπιστοσύνη. Σας λέω ότι ο Γιώργος Παπανδρέου ήταν φίλος μου από πολύ παλιά, από τη δεκαετία του 1990, όταν συνεργαζόμασταν στους χώρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνεργάστηκα πολύ καλά με τον Αντώνη Σαμαρά. Αλλά το σύστημα εκείνο δε λειτουργούσε. Υπήρχαν άνθρωποι σε εκείνη τη φάση που πλούτιζαν αρκετά κατά τη διάρκεια της κρίσης ενώ άλλοι γίνονταν φτωχότεροι. Ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίστηκε, τότε, σαν το κόμμα της τελευταίας ελπίδας.

Juncker: Βάσισε την εκστρατεία του σε ένα πρόγραμμα περιοριστικά μη συμβατό με τους όρους παραμονής στην ευρωζώνη. Από τις πρώτες μέρες, πίστευε ότι έπρεπε να κάνει αυτό που είχε υποσχεθεί στους Έλληνες πολίτες, γεγονός που δημιουργούσε τεράστιο ζήτημα αξιοπιστίας. Ο Τσίπρας κερδίζει τις εκλογές με ποσοστό 36%, κάτι το οποίο δεν προκάλεσε έκπληξη, πρέπει να ομολογήσω. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι κόμμα. Είναι ένα σύνολο κινημάτων, τάσεων και συνιστωσών, ροών, όπως λένε οι θεωρητικοί του σοσιαλισμού. Δεν είναι λοιπόν ένα συμπαγές κόμμα, το διαπίστωσα καθ' όλη τη διάρκεια των μακρών διαπραγματεύσεων που είχα με τον Αλέξη Τσίπρα. Είτε όταν εκφραζόταν εκ μέρους της κυβέρνησης είτε όταν έπρεπε να επιβεβαιώσει εκ νέου αν υποστηριζόταν ή όχι από τις διαφορετικές τάσεις που συνθέτουν το κόμμα του. 

Διαπιστώσαμε γρήγορα ότι παρά τις διαφορές που μπορούσαν να υπάρχουν μεταξύ μας, υπήρχε μια αμοιβαία συμπάθεια μεταξύ μας. Δεν είχα κανένα άλλο προσωπικό πρόβλημα με τον Αλέξη Τσίπρα. Αντιθέτως, μάλιστα, στη Γερμανία, στην Αυστρία και στις Κάτω Χώρες με κορόιδευαν ότι τον υποδέχτηκα με ιδιαίτερη στοργή.

Moscovici: Στην αρχή, δε μιλούσαμε καθόλου. Βασικά κατά τη διάρκεια τριών Eurogroups, έπρεπε να δουλέψουμε σε βάθος, έπρεπε να βρούμε έναν συμβιβασμό, μέσα στο Φεβρουάριο, ένα οδικό χάρτη. Κατά τη διάρκεια ενάμιση μήνα, μέχρι το τέλος Απριλίουμ θα έπρεπε να ρευστοποιήσουμε το προηγούμενο πρόγραμμα και μέσα στο μήνα που ακολουθούσε θα προετοιμάζαμε κάτι. Για μας στην Επιτροπή ήταν ήδη ένα τρίτο πρόγραμμα. Οι Έλληνες αρνούνταν να μιλήσουν γι' αυτό καθώς ήθελαν να φύγουν εντελώς από το σύστημα της Τρόικας κλπ. Αμέσως όμως είπαν σε μια συνεδρίαση της Επιτροπής, στην οποία παρευρισκόταν κι ο τότε Αντιπρόεδρος, «με αυτόν τον τύπο η κατάσταση θα είναι δραματική μέχρι τέλους».

Juncker: Δεν κατάφερα ποτέ να καταλάβω τη στρατηγική της Ελλάδας και πιστεύω ειλικρινά, έχοντας ζήσει όλα αυτά στα οποία είχαμε επιμείνει, ότι η Ελλάδα δεν είχε πραγματικό σχέδιο, ότι η στρατηγική και τα διαβήματα τους σχεδιάζονταν μέρα με τη μέρα.

Moscovici: Σχετικά με τον Βαρουφάκη, νομίζω ότι πρέπει να μιλήσω συγκεκριμένα για το πρόσωπο, φυσικά καθότι αποτελεί ένα πρόσωπο με μια ιδιαίτερη προσωπικότητα. Αφετέρου, δεν πρέπει να τον απομονώσω ως πρόσωπο, γιατί υπήρχε ένα παιχνίδι ρόλων καλά σχεδιασμένο μεταξύ του ιδίου και του Τσίπρα. Αλλά από όλα αυτά, για τον ίδιο έχω την ανάμνηση ενός άνδρα, ο οποίος μιλούσε για ένα κόσμο τον οποίο έχει δημιουργήσει ο ίδιος στο κεφάλι του, ο οποίος όμως δεν ήταν ο ευρωπαϊκός κόσμος, όπως τον γνωρίζουμε. Μου εξέθεσε τη θεωρία της μεγάλης ανάπτυξης του Κέινς, κατά βάθος το πρόγραμμα είναι η ανάπτυξη, όταν έρθει η ανάπτυξη θα έρθουν και τα έσοδα, όταν έρθουν τα έσοδα, θα πέσει το έλλειμμα κλπ. Εγώ του είπα: «είναι πολύ ωραία όλα αυτά που λες. Αν ήμασταν σε μια αίθουσα συνεδριάσεων της αριστεράς/ακροαριστεράς με τσιγάρο, θα καταφέρναμε να καταλήξουμε σε σύνθεση απόψεων, αλλά θα δεις πως ο Wofgang Schauble, δεν είναι αριστερός, δεν καπνίζει, και δε θα μπορέσεις να τα βγάλεις πέρα με κάτι τέτοια.

Moscovici: Υπάρχουν αρκετές φάσεις. Υπάρχει μία φάση που διήρκεσε μερικούς μήνες, μέχρι ένα συγκεκριμένο Eurogroup, μια στιγμή ιδιαίτερα δραματική με μετριασμένες εντάσεις από τον κύριο Βαρουφάκη, με εντάσεις σε απάντηση από την πλευρά του Schauble. Κι οι δύο βρίσκονταν τελικά σε ένα παράλληλο παιχνίδι ρόλων όπου ο ένας προκαλούσε τον άλλο κι ο άλλος έλεγε: «Κοιτάξτε, δε μπορούμε να συζητήσουμε με αυτόν τον τύπο. Αυτό είναι η απόδειξη, ο Βαρουφάκης είναι η αληθινή απόδειξη ότι η Ελλάδα όπως είναι, με αυτήν την κυβέρνηση, δεν έχει θέση στην Ευρώπη, δικαιολογημένα. Εκεί ήταν η σύγκρουση, βρισκόμασταν στο κατώφλι της ρήξης.

Juncker: O κ. Τσίπρας και οι συνάδελφοι του διαπραγματεύονταν με την Ευρώπη όπως είχαν συνηθίσει να διαπραγματεύονται στο εσωτερικό του κόμματος τους, το οποίο δεν είναι κόμμα. Δε θα έλεγα, λοιπόν, πως η συμπεριφορά του ήταν αυτή του «τουρίστα», δε φέρθηκε, πάντως, ιδιαίτερα επαγγελματικά.

Moscovici: Ο Βαρουφάκης, λοιπόν, ήταν εκείνος που δεν έπρεπε να διαπραγματευτεί, που δεν ήθελε να διαπραγματευτεί σε καμία φάση των Eurogroups. Νομίζω ότι έγιναν δεκαεπτά από το Φεβρουάριο, δεκαεπτά, συνειδητοποιείτε για τί αριθμό μιλάμε, επτά τον τελευταίο μήνα και νομίζω πως ήρθε στις συνομιλίες για να κωλυσιεργήσει, για να αποτρέψει τη συνέχιση των συζητήσεων, εκτελούσε υποδείξεις, δεν αποφάσιζε τίποτα, έβγαινε συνέχεια από την αίθουσα για να τηλεφωνήσει στον Πρωθυπουργό. Πρέπει, λοιπόν, αφενός, να ασχολούμαστε με τον Βαρουφάκη, γιατί είναι ένα πρόσωπο γραφικό, αστείο -υπάρχουν ανέκδοτα για το Βαρουφάκη- και με το να μην τον αντιμετωπίζουμε ως κομμάτι του συστήματος, καταφέρνουμε να δώσουμε ιδιαίτερη σημασία στο πρόσωπό του και όχι κατά τη γνώμη μου, στην προσχεδιασμένη στρατηγική τους, κάτι το οποίο πέτυχε μέχρι που κάτι κατάφερε να ανατρέψει τα δεδομένα. Κατά βάθος οι Έλληνες ήθελαν να μας οδηγήσουν αλλού, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ή στην ευρωζώνη, και σε έναν σχέδιο όπου θα σταματούσαμε να μιλάμε πολύ για ζητήματα πειθαρχίας και να επιστρέψουμε στο χρέος.

Juncker: Πιστεύω πως στην Ελλάδα, οι πολίτες διατηρούν μια συγκεκριμένη στάση απέναντι στο κράτος, η οποία είναι διαφορετική από τη στάση που μπορούν να έχουν άλλες χώρες της Ευρώπης. Στην Ελλάδα, το κράτος αντιμετωπίζεται ως ένας εχθρός που «παίρνει». Αντίθετα, στις άλλες χώρες, το κράτος αντιμετωπίζεται ως ένας θεσμός που κάνει εμένα, τον μικρότερο φορολογούμενο, να συνεισφέρω ώστε το κράτος το οποίο εμπιστεύομαι να μπορέσει να κάνει αυτό που επιθυμώ.

Moscovici Στη θεωρία του Laborde, η αδράνεια είναι μεταρρυθμιστική. Στις κινήσεις του Τσίπρα, επίσης για δύο λόγους. Πρώτος παράγοντας είναι το γεγονός ότι πρόκειται για άτομα, τα οποία δεν έχουν κυβερνήσει ποτέ, με μια διοίκηση η οποία είναι παραδοσιακά προβληματική κι η οποία δεν είναι επίσης απαραίτητα πιστή καθώς βασίζεται σε όσα λέγονταν παλιότερα. Έτσι αφενός, δε θέλουν, να το φέρουν σε πέρας, ούτε μπορούν. Έχασαν πολύ χρόνο κι επίσης όλη τους η ενέργεια στράφηκε στις διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες και ελάχιστα στις διαπραγματεύσεις στο εσωτερικό, εν τέλει. Αυτός είναι κι ο λόγος για τον οποίο ψήφισαν υπερβολικά λίγα σχέδια νόμου αυτούς τους επτά μήνες. Εκπληκτικά λίγα. Στο επίπεδο αυτό δεν προέβησαν σε ενέργειες. Προφανώς, μία από τις προκλήσεις ήταν να δημιουργήσουν το κράτος δικαίου, με διοίκηση, κυρίως διοίκηση στο επίπεδο της φορολογίας. Κι έπειτα έχεις και τα θέματα στην Ελλάδα, κι εκεί υπάρχουν πολύ πρακτικά ζητήματα: Ο Υπουργός Άμυνας δεν ανήκει στον κόσμο του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι ο αρχηγός του κόμματος της ακροδεξιάς που αποκάλεσε τον ΣΥΡΙΖΑ ultrasupraniste. Kαι προφανώς, το αντάλλαγμα για τη συμμαχία με το ΣΥΡΙΖΑ ήταν για εκείνον να παραμείνει o προϋπολογισμός της Άμυνας. 

Το ζήτημα των εφοπλιστών είναι κάπως περίπλοκο. Δεν θα ήθελα να το αγγίξουμε. Ο Juncker επέμενε να μιλήσουμε για τη φορολόγηση των εφοπλιστών και έβλεπα απέναντι μου τον κύριο Τσίπρα και το επιτελείο του με εξαιρετικό δισταγμό.

Juncker Εγώ με τον Τσίπρα χρειάστηκα 2 ώρες για να να δεχθεί να φορολογήσει σωστά του εφοπλιστές. Εσύ είσαι κομμουνιστής, εγώ είμαι χριστιανοδημοκράτης, ήμουν εκεί για να του εξηγήσω.

Moscovici: Ήθελαν να μας φτάσουν μέχρι το τέλος Ιουνίου, σε σημείο όπου απέναντι στο χρόνο ήλπιζαν ότι το Grexit θα μας φοβίσει ώστε να προβούμε σε παραχωρήσεις. Παραχωρήσεις σε σχέση με το χρέος με μόνο κάποιες βασικές μεταρρυθμίσεις. Αυτή είναι κατά βάθος η στρατηγική που είχαν στο νου τους και ο Βαρουφάκης ήταν εκεί για να μην διαπραγματευθεί. 

Juncker: Πρέπει να ξέρετε ότι οι περισσότεροι Έλληνες δε γνωρίζουν ότι υπάρχουν 6-7 κράτη-μέλη που έχουν μισθούς κατώτερους από τον ελληνικό κατώτατο μισθό, ότι υπάρχουν 5-6 χώρες της ευρωζώνης που έχουν συντάξεις κατώτερες από την χαμηλότερη ελληνική.

Είναι γεγονός ότι κοντά στα τέλη Ιουνίου ήμασταν πολύ κοντά σε μια συμφωνία. Εκείνη την περίοδο δεν ήταν ο Βαρουφάκης, το πρόσωπο που διαπραγματευόταν, ο οποίος δε διαπραγματεύτηκε ποτέ, αλλά ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας.

Moscovici Περάσαμε σχεδόν 24 ώρες κλεισμένοι. Εκεί χάσαμε μια ευκαιρία. Πιστεύω ότι ο Αλέξης Τσίπρας ήταν διαθέσιμος να διαπραγματευτεί όμως κάθε φορά αυτός ο Παππάς του έλεγε «Οχι κύριε πρωθυπουργέ δεν μπορείτε να υποχωρήσετε εδώ, δεν μπορείτε ξεκινήσετε σ' αυτή την βάση. Επανέρχονταν κι έλεγε «Δεν μπορώ να ξεκινήσω σ' αυτή την βάση». Έτσι, φτάσαμε σχεδόν. Αλλά δε φτάσαμε ποτέ στο τέλος. Σε εκείνη τη φάση η Ελλάδα χρειαζόταν κάποιες εκατοντάδες εκατομμύρια για να ολοκληρώσουν το δεύτερο πρόγραμμα. Κι αυτό δημιούργησε την ελπίδα πως το Eurogroup του Σαββάτου θα ήταν καταληκτικό.

Jean Claude Juncker: Ο Αλέξης Τσίπρας μου τηλεφώνησε το βράδυ, ήταν μια πολύ δύσκολη εβδομάδα εργασιών, εργασιών κυρίως για την Ελλάδα και έκανα αυτό που κάνω σπάνια, έκλεισα το κινητό μου και κοιμήθηκα. Το κινητό μου ήταν δίπλα μου, αλλά δεν κατάφερε να με βρει, δεν ήταν όμως δικό μου το φταίξιμο: κοιμόμουν. Ήθελα να κοιμηθώ. Και δεν περίμενα να γίνει αυτή η ανακοίνωση. Αν ήξερα ότι θα γίνει αυτή η ανακοίνωση, θα του είχα τηλεφωνήσει πριν.

Pierre Moscovici: Με εντυπωσίασε η αντίδραση του Juncker. Αυτός το εξέλαβε σαν προσωπική προδοσία. Τι να έκανε η Κομισιόν; Ποιος ήταν ο ρόλος της; Εν τέλει, ποιος ήταν ο δικός μου ρόλος; Εμείς δεν είμαστε δανειστές, είμαστε ένας θεσμός που τους βοήθησε. 

Jean Claude Juncker: Πρώτα απ' όλα έπρεπε να παραμείνω ήρεμος και να μην προβώ σε δηλώσεις την ίδια ημέρα. Να περιμένω μιάμιση ημέρα και να δώσω μια συνέντευξη Τύπου, αφού είχα μελετήσει πρώτα τα ζητήματα. Αυτό ήταν και που έκανα. Κάλεσα τους Έλληνες να πουν ΝΑΙ σε αυτό το δημοψήφισμα, ανεξαρτήτως της διατύπωσης του ερωτήματος, γιατί η ερμηνεία ενός ΟΧΙ από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους θα ήταν ότι οι Έλληνες θέλουν να απομακρυνθούν από το ευρώ και την Ευρώπη. (προβάλλεται το κάλεσμα του JCJ στους Έλληνες να πουν ΝΑΙ και κατόπιν πλάνα με ουρές στα ΑΤΜ)

Αχιλλέας Μυλωνόπουλος: (Γενικός Γραμματέας ΟΤΟΕ) Την επόμενη ημέρα της ανακοίνωσης του δημοψηφίσματος οι καταθέτες άρχισαν να σηκώνουν χρήματα. Για αυτόν το λόγο επιβλήθηκαν τα capital controls. Πάντα όταν επιβάλλονται περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίου κλείνουν οι τράπεζες, για να μην γίνει πανικός στις τράπεζες και για λόγους ασφαλείας. 

Πέτρος Κλαδάκης: (από την πλευρά των επιχειρηματιών) Τα πράγματα έχουν γίνει ιδιαιτέρως δύσκολα τους τελευταίους 5 μήνες με τα capital controls που δεν επιτρέπουν να γίνονται εισαγωγές. Και ενώ βρισκόμαστε στην ακμή της τουριστικής περιόδου, εμείς δεν έχουμε εμπόρευμα να προμηθεύσουμε τα μεγάλα ξενοδοχεία. Ενώ η εταιρεία έχει χρήματα δεν μπορεί να τα τραβήξει διότι οι τράπεζες δεν λειτουργούν. 

Αχιλλέας Μυλωνόπουλος: Από τον Ιανουάριο και μετά έχουν φύγει από το τραπεζικό σύστημα περίπου 35 δισεκατομμύρια ευρώ, το οποίο σημαίνει ότι αυτά τα χρήματα έχουν βγει στο εξωτερικό. 

Πέτρος Μάρκαρης Η ομάδα αυτή των προνομιούχων των μεγάλων κεφαλαίων έχει αποχωρήσει. Εκείνο που είναι περίεργο είναι ότι εκείνη ακριβώς η ομάδα ακολουθεί ακριβώς την ίδια κατεύθυνση με εκείνη του ΣΥΡΙΖΑ που θέλει τη δραχμή. Γιατί αυτοί οι ολιγάρχες θεωρούν ότι η επιστροφή στη δραχμή θα τους επιτρέψει να αγοράσουν τα πάντα. Εδώ λοιπόν πρόκειται για μια τελείως ασυνείδητη, όχι οργανωμένη συμμαχία δύο πόλων, οι οποίοι θέλουν το τελείως αντίθετο. 

Νίκος Βερνίκος Εγώ σαν πλοιοκτήτης, που η δουλειά μου είναι διεθνής, όχι μόνο δεν θα επηρεαστεί, αλλά αντιθέτως με λιγότερα δολάρια θα αγοράσω υπηρεσίες στην Ελλάδα. 

Γιώργος Κατρούγκαλός Οι ευρωπαίοι εταίροι μας δεν νομίζω ότι θα επιτρέψουν την έξοδο της Ελλάδας από τη ζώνη του ευρώ, διότι αυτό θα αποδείκνυε ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να λειτουργήσει έτσι όπως το έχουν περιγράψει. Η ιδέα μιας Ευρώπης a la carte υπονομεύει συνολικά τις πολιτικές που σχεδιάζει η Ένωση για το μέλλον. 

Πέτρος Μάρκαρης Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ πίστευε ότι η Ευρώπη δεν θα τολμούσε να μας πει φύγετε. Και όλο το παιχνίδι βασιζόταν σε αυτήν τη βάση. Ενδεχομένως αυτό σήμερα να έχει αλλάξει και ο ΣΥΡΙΖΑ να φοβάται ότι θα πάμε προς τα εκεί. 

Wolfgang Schaeuble Εγώ πάντα έλεγα ότι αν η Ελλάδα θέλει να εκπληρώσει τις προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες για την παραμονή στο ευρώ και την οικονομική ανάκαμψη, αυτήν την απόφαση πρέπει να τη λάβει ο ελληνικός λαός. Όποια και να είναι αυτή η απόφαση, θα τη σεβαστούμε, αλλά πρέπει να ληφθεί κάποια απόφαση. Και αν η Ελλάδα παραμείνει στο ευρώ θα πρέπει να προβεί στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, κι αν δεν επιθυμεί να τις πραγματοποιήσει, τότε πρέπει να πάρει διαφορετικό δρόμο. 

Pierre Moscovici Προσωπικά δεν πίστεψα ούτε λεπτό ότι θα μπορούσε ποτέ να λάβει χώρα το Grexit. Πάντα πίστευα ότι στο τέλος θα υπήρχε μια συμφωνία. Απλώς δεν ήξερα σε ποια βάση θα γινόταν αυτό. Θα νικούσαν οι Έλληνες καθώς οι υπόλοιποι θα λύγιζαν υπό την ιδέα του Grexit, ή θα υποχωρούσε η ίδια η Ελλάδα γιατί θα κόστιζε πολύ η έξοδός της;

Κυριάκος Μητσοτάκης Η Ελλάδα δεν μπορούσε να αντέξει την έξοδο από το ευρώ, αλλά και η Ευρώπη δεν μπορούσε να αντέξει ένα fail state εντός της ευρωζώνης. 

Γιάννης Σιάτρας (Οικονομολόγος) Παρά τους λεονταρισμούς θέλω να πιστεύω ότι οι δύο πλευρές θα βρουν μια λύση με την Ελλάδα μέσα στο ευρώ. Και πιστεύω ότι ο Πρωθυπουργός θα τηρήσει την υπόσχεσή του και δεν θα δεχθεί μια συμφωνία ενάντια στα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της χώρας. 

Jean Claude Juncker Αναρωτιέμαι κάποιες φορές, αλλά όχι πραγματικά, αν η ελληνική Κυβέρνηση δεν είναι παρά μια κυνική Κυβέρνηση. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό κατόρθωμα: Από τη μία ο ελληνικός λαός - μέσα από μια προπαγάνδα αντιευρωπαϊκή- απορρίπτει το κείμενο και από την άλλη, ένα μήνα αργότερα, η ελληνική Κυβέρνηση προτείνει ένα κείμενο ακόμη πιο δύσκολο από εκείνο που απορρίφθηκε. 

Ευάγγελος Βενιζέλος Πρόκειται για χειρισμό του ελληνικού λαού, για εξαπάτηση του ελληνικού λαού γιατί δημιούργησε την ψευδαίσθηση ενός κρίσιμου ερωτήματος, ενώ στην πραγματικότητα χρησιμοποιήθηκε ως ένα plebiscitum και όχι ως ένα δημοψήφισμα, δηλαδή ως μια διαδικασία έγκρισης του προσώπου του κυρίου Τσίπρα. 

Ηλίας Νικολακόπουλος O Αλέξης Τσίπρας είχε την επιλογή να υπογράψει μια συμφωνία που θα δημιουργούσε προβλήματα και στο κόμμα του ή, από την άλλη πλευρά, να ζητήσει ανανέωση της νομιμοποίησης από το λαό. Ήταν ένα στοίχημα εξαιρετικά ριψοκίνδυνο. Ο ίδιος φαίνεται ότι είναι άνθρωπος που αναλαμβάνει κινδύνους. 

Γιάννης Πρετεντέρης 'Όταν ο άλλος σου λέει ότι θα ψηφίσω ΟΧΙ γιατί δεν έχω κάτι να χάσω, σημαίνει ότι θα ψηφίσω ΟΧΙ γιατί έχω κάτι να κερδίσω. Ο 'Έλληνας είναι πονηρός και έμπορος. 

Pierre Moscovici Ήταν (το δημοψήφισμα) μια πολιτική νίκη για τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος γίνεται ηγέτης στη χώρα του. Διότι δεν είμαι σίγουρος αν αυτό ήταν ποτέ ξεκάθαρο μέσα στο κόμμα του. Ήταν ανάγκη να απαλλαγεί τόσο από την αριστερή πτέρυγα του κόμματός του, όσο κι από τον Βαρουφάκη. Αυτό που κάνει τώρα ενισχύει τη νίκη του και του δίνει πολιτική ισχύ. 

Ηλίας Νικολακόπουλος Άκουσα μια φράση: Αν πρέπει να υπομείνω τη λιτότητα, προτιμώ να την υποστώ με Π/Θ τον Τσίπρα, στον οποίο έχω εμπιστοσύνη. 

Jean Claude Juncker Δεν εξεπλάγην καθόλου από το ΟΧΙ του αποτελέσματος διότι είχα παρακολουθήσει από κοντά την εκστρατεία που το στήριζε, η οποία επικεντρώθηκε όχι στη δυσάρεστη πλευρά, σε αυτά που οι Έλληνες οφείλουν να κάνουν, αλλά σε ευχάριστες προοπτικές. Οπότε οι Έλληνες ψήφισαν ΟΧΙ. Εντύπωση μου έκανε το 40% που ψήφισε ΝΑΙ. Μόνο ένας σοφός λαός θα έλεγε ΝΑΙ σε ένα πρόγραμμα που είναι πολύ πιο επώδυνο από αυτό που του είχε αρχικά παρουσιαστεί. 

Pierre Moscovici (Αναφερόμενος στους δανειστές) Ναι, αλλά οι άλλοι δεν τον εμπιστεύονται. Λένε, λοιπόν δεν μπορούμε να έχουμε μια συμφωνία με αυτούς τους όρους. Το δημοψήφισμα έγινε και μετά χρειάστηκε να υπάρξει μια συμφωνία. 

Wolfgang Schaeuble Για την Ελλάδα η καλύτερη λύση θα ήταν η έξοδος από το ευρώ για ένα διάστημα και η είσοδός της εκ νέου, αφού έχει πρώτα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της. Αναφορικά με αυτήν την άποψη, που ήταν και η δική μου, υπήρχαν 15 ΥΠΟΙΚ που συμφωνούσαν και μόνο 3 που είχαν άλλη γνώμη. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να μιλάμε για γερμανική υπαγόρευση όταν 15 χώρες του Eurogroup συμφωνούν μεταξύ τους. 

Jean Claude Juncker Αν είχε αποδεχθεί (Ο Αλέξης Τσίπρας) τη συμφωνία που του είχε παρουσιαστεί και την οποία κάλεσε να απορρίψουν οι 'Έλληνες, το τίμημα θα ήταν χαμηλότερο. 

Pierre Moscovici Είναι αλήθεια ότι ο κ. Τσίπρας και ο κ. Βαρουφάκης έπαιξαν σκληρό παιχνίδι με τη Γερμανία, η οποία έλεγε την ίδια στιγμή ότι δεν εμπιστεύεται αυτούς τους ανθρώπους γιατί δεν είναι σοβαροί και ως εκ τούτου θα ζητούσε ένα πρόγραμμα που θα είναι εξαιρετικά ελεγχόμενο, με αυστηρούς όρους και δύσκολες μεταρρυθμίσεις. Αυτή ήταν η θέση του Schaeuble από την αρχή. 

Jean Claude Juncker Δεν πρόκειται για γερμανική υπαγόρευση, διότι άλλες Κυβερνήσεις είχαν πολύ μεγαλύτερες απαιτήσεις από την Ελλάδα. Είναι εύκολο να πει κανείς ότι η Γερμανία ήθελε να ταπεινώσει την Ελλάδα, αλλά δεν είναι αυτή η περίπτωση καθώς άλλες Κυβερνήσεις ήθελαν να το πάνε παραπέρα. 

Jean Pierre Moscovici Νομίζω ότι ο Wolfgang Schaeuble δεν ήθελε ούτε αυτός, σε αντίθεση με όσα πιστεύουν πολλοί, την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. Δεν πιστεύω ότι το ήθελε. Πιστεύω ότι υπολόγιζε το κόστος της αποχώρησης και τόνιζε ότι αν η Ελλάδα επιθυμούσε να παραμείνει στην ευρωζώνη, θα έπρεπε να το κάνει με τις ίδιες προϋποθέσεις που το κάνουν και οι άλλες χώρες και έπρεπε, επομένως, να αποδεχθεί στην ουσία την δημοσιονομική πειθαρχία όπως ακριβώς το κάνουν όλοι. Θεωρώ ότι οι απειλές που σχετίζονταν με το Grexit έγιναν με στόχο να υποχωρήσει ο Τσίπρας. Το Grexit δεν ήταν παρά ένα εργαλείο τακτικής. Γνωρίζουμε ότι το χρέος είναι δύσκολο να αποπληρωθεί. Αλλά πρόκειται για ένα χρέος που μεταφράζεται σε χρέος για τους πολίτες των κρατών και που στην περίπτωση της Γαλλίας μιλάμε για 1000 ευρώ ανά Γάλλο. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει κανένα μέλος (της ευρωζώνης) που να επιθυμεί τη διαγραφή του χρέους. Ούτε ένα. Αντιθέτως, μπορούμε να μιλήσουμε για μέτρα επιμήκυνσης του χρέους, κι αυτό, όμως με μία προϋπόθεση: τις μεταρρυθμίσεις. 

Jean Claude Juncker Η Ιρλανδία, παράδειγμα οικονομικής ανάπτυξης στην ΕΕ, έπρεπε κι αυτή να προβεί σε μεταρρυθμίσεις καθόλου προσφιλείς στο λαό της, οι οποίες στοίχησαν πολύ στο καθαρό εισόδημα των Ιρλανδών. Αυτό ακριβώς ζητήσαμε κι από την Ελλάδα η οποία πρέπει να παραδειγματίζεται από τους εταίρους της. 

Wolfgang Schaeuble Πιστεύω ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί λίγο χρόνο. Αλλά θα πρέπει να παραδεχτεί ότι στον 21ο αιώνα, οι απαιτήσεις είναι τέτοιες, που αν θέλει να επωφεληθεί ενός επιπέδου ζωής αλλά και κοινωνικής ασφάλειας, αλλά και των αμέτρητων ευκαιριών που μας δίνονται σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, πρέπει να πληροί περισσότερες προϋποθέσεις από όσες πληρούσε τις τελευταίες δεκαετίες. Διαφορετικά, σε μακροπρόθεσμο επίπεδο δεν θα τα καταφέρουμε. Αυτή ακριβώς η θέληση έκανε τις χώρες τις Ανατολικής Ευρώπης να προσχωρήσουν στην ΕΕ, η επιθυμία όχι μόνο για οικονομική ευμάρεια, αλλά και για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη. 

Γιάννης Κατρούγκαλος Είναι πολύ δύσκολο να πούμε πόσος χρόνος θα χρειαστεί για να φέρουμε την ελληνική Δημόσια Διοίκηση στα επίπεδα των άλλων κρατών μελών. Αποτελεί μεγάλο πρόβλημα η έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών στη ΔΔ. Όμως, σε σχέση με την προηγούμενη Κυβέρνηση έχουμε ένα πλεονέκτημα: στήριξη και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη από την πλευρά του εκλογικού σώματος. Αν εκμεταλλευτούμε αυτό το πλεονέκτημα για να αλλάξουμε την νοοτροπία, θα έχουμε πολύ άμεσα αποτελέσματα. 

Pierre Moscovici Το πρόγραμμα είναι πολύ απαιτητικό τόσο για τους Έλληνες - οι μεταρρυθμίσεις θα είναι σκληρές - όσο και για τους δανειστές. Το αληθινό ερώτημα είναι αν το πρόγραμμα διάσωσης θα επιτρέψει στην Ελλάδα να επιτύχει ανάκαμψη και οικονομική ανάπτυξη. Θέση μου είναι ότι μπορεί να υπάρξει οικονομική βελτίωση, μιλώντας και με απόλυτα νούμερα, αλλά με προϋπόθεση να εγκαθιδρυθεί εκ νέου η εμπιστοσύνη (μεταξύ Ελλάδας και δανειστών).