Αντι-νομοσχέδιο για την Παιδεία

   του Νίκου Μαρκάτου

Το Υπουργείο αντί-παιδείας θα ανακοινώσει το τροποποιημένο νομοσχέδιο για την Παιδεία στο τέλος Ιουλίου(πάντα στο...τέλος Ιουλίου!).Καιρός λοιπόν να καταθέσουμε και εμείς το δικό μας αντί-νομοσχέδιο.

Εισαγωγή-γενικές αρχές
Η Παιδεία έχει ως αποστολή να δημιουργεί ελεύθερους ανθρώπους καλλιεργώντας τη δημιουργικότητα και την ικανότητα για ανεξάρτητη και κριτική σκέψη. Οι νέοι πρέπει να αποφοιτούν από το σύστημα εκπαίδευσης εφοδιασμένοι με γνώση, αυτοπεποίθηση, προσόντα και δεξιότητες που χρειάζονται για τη ζωή και την εργασία τους.
Η εκπαίδευση πρέπει να βοηθά τους νέους να κατανοούν πώς να είναι ευτυχισμένοι, πώς να διαχειρίζονται τις προσωπικές τους σχέσεις, που αποτελούν τον κυριότερο παράγοντα ευτυχίας/δυστυχίας τους ,και πώς να αναπτύσσουν και να διατηρούν την ατομική τους συναισθηματική, φυσική και πνευματική ισορροπία. Όλοι οι νέοι έχουν το δικαίωμα να αναπτύξουν πλήρως τα ιδιαίτερα ταλέντα και ικανότητές τους. Το εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να τους δίνει και τις ευκαιρίες να το πράξουν.
Καταργείται το σύνολο της περίπλοκης και δαιδαλώδους νομοθεσίας σχετικά με την Παιδεία και η ισχύουσα νομοθεσία μαζί με τις σχεδιαζόμενες τομές, κωδικοποιείται σε έναν και μόνο νόμο ανά βαθμίδα εκπαίδευσης.
Η Παιδεία είναι Δημόσιο αγαθό και παρέχεται δωρεάν σε όλους τους πολίτες. Τα σχολεία σε όλες τις βαθμίδες αποκτούν αυτοτέλεια και εξελίσσονται στο βασικό κύτταρο για τη μόρφωση και την κοινωνικοποίηση των νέων μελών της. Η παράπλευρη "συμπληρωματική" εκπαίδευση καταργείται ως μη απαραίτητη.

Βασική εκπαίδευση
Στόχος της βασικής εκπαίδευσης (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο) είναι να αποκτηθούν οι βάσεις για την περαιτέρω πορεία του ατόμου. Ως βάσεις νοούνται τόσο οι θεμελιώδεις γνώσεις και δεξιότητες, όσο και η καλλιέργεια κοινωνικής συμπεριφοράς, αισθητικής, σωματικής αγωγής, και ελεύθερου πνεύματος. Στο σχολείο τα παιδιά μαθαίνουν παίζοντας και ερχόμενα σε βιωματική επαφή με γνώσεις που μέχρι σήμερα διδάσκονταν μόνο από το βιβλίο. Σε αυτή την κατεύθυνση αξιοποιούνται στο μέγιστο οι νέες τεχνολογικές δυνατότητες.
Τα Δημοτικά Σχολεία ακολουθούν ένα ελάχιστο κοινό πρόγραμμα. Επιπλέον, καθένα από αυτά διατηρεί το δικαίωμα και αποκτά τα κίνητρα να καλλιεργήσει και το δικό του πρόγραμμα το οποίο μπορεί να βασίζεται σε τοπικές ιδιαιτερότητες, μεθόδους διδασκαλίας, απόδοση βαρύτητας σε ελεύθερα επιλεγόμενους τομείς, κ.ά. Έτσι μπορούν να λειτουργούν Δημοτικά Σχολεία με έμφαση στις εικαστικές τέχνες, στη λογοτεχνία, την επιστήμη, το περιβάλλον, και αλλού.

Δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Το Γυμνάσιο, δεύτερο μέρος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, διευρύνει τις βάσεις για την πρόσβαση στη γνώση και την κοινωνία. Τα μαθήματα εντάσσονται σε θεματικές ενότητες, επί των οποίων σε κάθε Σχολείο δίνεται ελευθερία εστίασης σε συγκεκριμένα αντικείμενα περισσότερο από ότι σε άλλα.
Μέσα από το περιεχόμενο και τον τρόπο με τον οποίο διδάσκονται τα μαθήματα της επιστήμης αναδεικνύεται η σημασία της περιβαλλοντικής συνείδησης και της αισθητικής, η σημασία των καθημερινών συνηθειών στην επιβίωση του πλανήτη και καλλιεργείται η κοινωνική περιβαλλοντική ευαισθησία.
Το Λύκειο αποσυνδέεται πλήρως από την εισαγωγή στα ΑΕΙ. Προσφέρει αυτοτελή τίτλο που αποτελεί τεκμήριο της δυνατότητας του ατόμου να παρακολουθήσει περαιτέρω σπουδές τόσο στον επαγγελματικό όσο και στον ακαδημαϊκό τομέα. Ακολουθεί τις βασικές αρχές διδασκαλίας του Γυμνασίου και διευρύνει τη δυνατότητα βαθύτερης προσέγγισης της γνώσης, ενθαρρύνοντας τη διερευνητική δημιουργική ενασχόληση.

Γενικές αρχές που διέπουν τη βασική και δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Το σχολείο αλλάζει "αέρα". Γίνεται ζωντανό και επίκαιρο, με τέτοιο τρόπο ώστε να μην αποτελεί θεσμό που οι νέοι αντιλαμβάνονται ως "υποχρέωση", αλλά ως δικαίωμα η άσκηση του οποίου τους προσφέρει χαρά και δημιουργικότητα.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα πρέπει να εξισορροπούν την αφηρημένη και πρακτική γνώση, έτσι ώστε ο κάθε μαθητής να μπορεί να έχει πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας γνώσεις και εργασιακές ικανότητες. Η εκπαίδευση πρέπει να απασχολεί το μαθητή με σχετικό περιεχόμενο που να τον ενθουσιάζει, καθώς και με ευκαιρίες μάθησης μέσω πρακτικής άσκησης και δικής του δημιουργίας.
Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη συνεργατική δουλειά και τη διερευνητική μάθηση, των οποίων το αποτέλεσμα γίνεται κτήμα της άμεσης κοινωνίας του Σχολείου, αλλά και της ευρύτερης μαθητικής κοινότητας της χώρας. Οι εξετάσεις αποκτούν το νόημα συνεργατικής αξιολόγησης της πορείας της ομάδας και δεν συμμετέχουν σε κανένα κριτήριο κατάταξης.
Επιπλέον διδασκαλία, όπου χρειάζεται, προσφέρεται εντός του Σχολείου με στόχο την κάλυψη κενών σε ειδικές περιπτώσεις. Αποθαρρύνεται ως μη απαραίτητη και για κανένα λόγο χρήσιμη, η παρακολούθηση φροντιστηριακών μαθημάτων. Ενθαρρύνεται η συμμετοχή σε αθλητικά, αισθητικά και πολιτισμικά δρώμενα κατά τον ελεύθερο χρόνο.
Καταργείται ο αναχρονιστικός και γραφειοκρατικός διοικητικός διαμελισμός που επιβάλλει τα Σχολεία που θα φοιτούν οι μαθητές. Δίνεται η δυνατότητα ελεύθερης επιλογής στην ευρύτερη περιοχή κατοικίας με στόχο τη φοίτηση στο κατάλληλο για το παιδί περιβάλλον.
Καταργείται η έννοια της "εξεταστέας ύλης". Οι εξετάσεις αποτελούν μια μορφή αξιολόγησης με μοναδικό νόημα τον εντοπισμό των περιοχών που θα πρέπει να εστιάσει κάθε μαθητής ώστε να αισθάνεται ικανοποιημένος από την προσέγγιση τόσο των ελαχίστων απαραίτητων εννοιών και γνώσεων, όσο και των συγκεκριμένων κατά Σχολείο επιλεγόμενων περιοχών ιδιαίτερης εστίασης. Επιπλέον, έχουν το νόημα να ανατροφοδοτήσουν το ίδιο το Σχολείο με χρήσιμη πληροφορία σχετικά με την επίτευξη των στόχων του και την αποτελεσματικότητα των μεθόδων του. Όπως και στο Γυμνάσιο, αποθαρρύνεται ως μη απαραίτητη και για κανένα λόγο χρήσιμη, η παρακολούθηση φροντιστηριακών μαθημάτων. Αυτές οι αρχές ελπίζεται ότι θα οδηγήσουν στο να σταματήσει το ‘κουδούνι’ να εκλαμβάνεται από όλους ως ‘λύτρωση’.
Tα παραπάνω ισχύουν τόσο για τα Δημόσια, όσο και για τα ιδιωτικά σχολεία. Σε περιπτώσεις φοίτησης σε ιδιωτικό σχολείο, εκπίπτει από το φορολογητέο εισόδημα το ποσό που αναλογεί στην κατά κεφαλή δημόσια δαπάνη για την αντίστοιχη βαθμίδα εκπαίδευσης.

Τριτοβάθμια εκπαίδευση
Μετά το Λύκειο δίνονται δύο επιλογές: ελεύθερη πρόσβαση σε επαγγελματικές σχολές διετούς φοίτησης και πρόσβαση σε Πανεπιστήμια.
Οι επαγγελματικές Σχολές αποτελούν εξέλιξη των σημερινών ΙΕΚ και ορισμένων ΤΕΙ και παρέχουν επαγγελματικές δεξιότητες σε συγκεκριμένους τομείς. Δίνονται κίνητρα για την ανάπτυξη τοπικά ισχυρών ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων σε παραγωγικούς τομείς της επιστήμης, των γραμμάτων, και των τεχνών. Το δημόσιο καλύπτει υποχρεωτικά όλα τα βασικά λειτουργικά έξοδα των επαγγελματικών σχολών. Μετά την ολοκλήρωση της φοίτησης σε επαγγελματικές σχολές δίνονται συγκεκριμένα επαγγελματικά δικαιώματα με ισχύ σε όλη την Ευρώπη, καθώς και δυνατότητα συνέχισης των σπουδών σε Πανεπιστήμια.
Η πρόσβαση στα Πανεπιστήμια είναι ελεύθερη. Σε ορισμένες σχολές θετικών επιστημών απαιτείται προπαρασκευαστικό έτος με αντικείμενο που καθορίζουν τα Πανεπιστήμια ανά θεματική περιοχή. Στις Σχολές που δεν απαιτείται προπαρασκευαστικό έτος, η πρόσβαση είναι ελεύθερη.
Μετά το τέλος του προπαρασκευαστικού έτους διενεργούνται εξετάσεις με ευθύνη των Πανεπιστημίων, πάλι ανά θεματικό αντικείμενο (π.χ. Πολυτεχνεία, Ιατρική κλπ). Όσοι αποτυγχάνουν στις εξετάσεις του προπαρασκευαστικού έτους κατατάσσονται σε σχολές ελεύθερης πρόσβασης, ή επαναλαμβάνουν τις εξετάσεις.
Το σύνολο των εξετάσεων σε όλες τις σπουδές στα Πανεπιστήμια γίνεται με χρήση νέων ψηφιακών μέσων σε περιβάλλον διαδικτύου. Καταργείται πλήρως το έντυπο "γραπτό". Την ευθύνη για την τεχνική ακεραιότητα των εξετάσεων και την απαιτούμενη υποδομή συστημάτων και ασφαλείας την έχει το Εθνικό Δίκτυο Έρευνας και Τεχνολογίας σε συνεργασία με τα κατά τόπους Πανεπιστήμια.
Καταργούνται σταδιακά όλα τα έντυπα βιβλία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και αντικαθίστανται από ψηφιακές εκδόσεις με πρόσβαση σε πολλαπλή εναλλακτική βιβλιογραφία και διεθνείς βιβλιοθήκες και εργαλεία που υποστηρίζουν τη συνεργατική μάθηση.
Τα Πανεπιστήμια αποκτούν πλήρη διοικητική, ακαδημαϊκή και οικονομική αυτοτέλεια. Η Πολιτεία καλύπτει τα λειτουργικά τους έξοδα προσφέροντας ένα σύνολο χρηματοδότησης το οποίο είναι συγκρίσιμο ως ποσοστό του ΑΕΠ με αυτά των προηγμένων χωρών, για το οποίο το κάθε Πανεπιστήμιο είναι υπόλογο προς την κοινωνία.
Τα Πανεπιστήμια αποκτούν τη δυνατότητα να προσφέρουν στα μέλη τους κάθε είδους κίνητρα για την επιστημονική έρευνα, καθώς και για να καλλιεργούν θεσμούς που τα συνδέουν με τον πραγματικό κόσμο, τις ανάγκες της κοινωνίας και της παραγωγής.
Τα Πανεπιστήμια καθορίζουν μόνα τους τα κριτήρια και τις διαδικασίες πρόσληψης ακαδημαϊκού προσωπικού. Προσφέρουν τίτλους σπουδών άμεσα αντιστοιχίσιμους με τους αντίστοιχους του εξωτερικού. Πενταετείς ενιαίες σπουδές οδηγούν σε δίπλωμα αντίστοιχο με το "μάστερ" με νομοθετική κατοχύρωση.
Ενθαρρύνεται η ανάληψη από τα μέλη των Πανεπιστημίων, πρωτοβουλιών που κατοχυρώνουν και εκμεταλλεύονται την πνευματική ιδιοκτησία σε όφελος παραγωγικών επενδύσεων στη χώρα μας. Επίσης ενθαρρύνεται η συνεργασία του ιδιωτικού τομέα με τα Πανεπιστήμια στο πλαίσιο της υποστήριξης δράσεων που βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα της παραγωγικής οικονομίας.
Τα Πανεπιστήμια και οι Επαγγελματικές Σχολές λογοδοτούν συνεχώς προς την κοινωνία. Θεσπίζονται, σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια, αντικειμενικοί δείκτες αξιολόγησης, τόσο εσωτερικής, όσο και εξωτερικής. Η αξιολόγηση είναι συνεχής και αξιοποιεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό τις δυνατότητες των δικτυακών υποδομών, τα δε αποτελέσματά της ανακοινώνονται δημόσια για όλους.
Τα μεταπτυχιακά προγράμματα λειτουργούν μέσα στα Πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα και προσφέρουν περαιτέρω εξειδίκευση σε νέα αντικείμενα, ή οδηγούν σε διδακτορικό. Επιτρέπεται η επιβολή διδάκτρων σε τέτοια προγράμματα που τεκμηριωμένα έχουν αυξημένες απαιτήσεις σε εργαστηριακές κ.ά. υποδομές. Τα μεταπτυχιακά προγράμματα αξιολογούνται συνεχώς τόσο με καθαρά ακαδημαϊκά κριτήρια, όσο και με την παρακολούθηση της πορείας των αποφοίτων τους στην αγορά εργασίας. Ενθαρρύνεται η λειτουργία μεταπτυχιακών προγραμμάτων τα οποία να προσελκύουν σπουδαστές από γειτονικές, αλλά και άλλες χώρες.